Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №19 (том 3)

ФИО автора: 
Abdiyeva Mohigul Avaz qizi 
O’zDJTU magistranti
Название публикации:
«NEMIS TILIDA REALIYLARNING TEMATIK 
TASNIFI» 
ANNOTATSIYA 
Ushbu maqola nemis tilidagi realiylar va ularni tasniflash xususiyatlarini o’z ichiga olgan tematik-
lingvistik birliklarni tizimlashtirishga qaratilgan tahlil va xulosalar haqida fikr yuritiladi. Shuningdek, 
realiylarni tasniflashda tematik birliklarni taqsimlash hamda realiylarning tarjimadan emas konteksga 
ko’ra ularni realiy yoki realiy bo’lmagan so’zlar ekanligini ajratib, semantik nuqtayi nazardan ham 
tasniflash maqsadga muvofiqligi haqida so’z boradi. 
KALIT SO’ZLAR 
Realiya, etnografik realiylar, geografik realiylar, ijtimoiy-siyosiy realiylar;
Rеаliya so‘zi lоtinchа „realia“ dаn оlingаn bo‘lib, „аshyoviy, hаqiqiy“ dеgаn 
mа‘nоlаrni аnglаtаdi. Lingvistik аtаmаlаr lug‘аtidа ungа quyidаgichа tа‘rif bеrilаdi: 
“Bоrliqdаgi аshyoviy mаdаniyat nаtijаsi, mumtоz grаmmаtikаdа esа, muаyyan 
mаmlаkаtning dаvlаt qurilishi, muаyyan хаlqning tаriхi vа mаdаniyatini ifоdаlоvchi 
so’zlаr, muаyyan tildа mulоqоt qilish хususiyatlаrini ifоdаlоvchi lingvistik birlik”. 
Nemis adabiyotshunos olimi Markstein (1999, 288 ) esa uni quyidagicha ta’rif 
etadi. Realiyalar bu „Aniq bir mamlakatning, davlatning, ma’lum bir hududning va 
uning madaniyat, tarix va kundalik turmushining haqiqati sifatida xizmat qiladi. Bunda 
o’sha mamlakat, hudud va joyga nisbatan hech qaysi mamlakatda o’xshatish va belgilar 
tizimi yo’q“.
61
Realiya tushunchasi nemis tili Lingvistikasida ko’pgina qarashlar va 
fikrlar bilan tahlil qilinadi. Turli xil olimlardan turli xil realiylarning nazariyalari va 
muammoli tomonlari keltirildi. DUW (2007) ma'lumotlariga ko'ra, haqiqat atamasi 
quyidagi ma’nolarga ega: “1. haqiqiy narsalar, faktlar. 2. Mutaxassislik. 3. (eskirgan) 
tabiatshunoslik ta'limning asosi va sub'ekti sifatida. "Ushbu ta'rif umumiy deb qaralishi 
61
Taqqoslang: E.Markstein,

---

643 
kerak. Haqiqatlarni har bir mamlakatda topish mumkin, aholisi ham bu haqda 
ma'lumotga ega bo'lishi mumkin” deyiladi.62
Drößiger fikrlariga ko’ra: “Semantik nuqtai nazardan, Realiyalar ko'pincha
ba'zida hali ham o'rganilishi qiyin bo’lgan murakkab shakllanishlardir. bundan 
tashqari, tilga xos bo'lgan hodisalar murakkab, shuning uchun yaratilish yoki boshqa 
tilda ekvivalenti topishni qiyinlashtirishi mumkin".
63
(Drößiger, 2010, 50)
Koller esa realiyalarga (qarang 2004, 232) quyidagicha ta’rif beradi: “milliy, 
madaniyatga 
xos, 
siyosiy, 
institutsional, 
ijtimoiy-madaniy 
nomlardagi 
mamlakatlarning geografik faktlari milliy an'anaviy elementlardir”
64
. Lingvistik va 
tarjima nazariyalarida Realiyalarning turli xil tasniflarini topish mumkin.
Bugungi kunga qadar eng taniqli va batafsil Realiyalar tasnifi