1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

субъект: жисмоний ва 
юридик шахс
, шу жумладан маъмурият вакилларига ўзининг мулкчилик ҳуқуқини 
тақдим этадиган 
давлат
эгалик
қилиши мумкин.
Мулкчилик субъекти 
– бу 
иқтисодий жиҳатдан бошқалардан ажралиб турадиган 
юридик ёки жисмоний шахс
бўлиб, у муайян объектга (капитал, ер) ва тегишли 
иқтисодий манфаатларга эгалик қилади. Иқтисодий манфаатларни амалга ошириб, 
субъектлар иқтисодий муносабатларга киришадилар, хусусан уларга тегишли бўлган 
объектларга эгалик қилиш, бошқариш ва фойдаланиш борасида. Шундай қилиб, 
мулк
– бу 
субъектлар 
орасидаги муносабатдир. 
Субъект
ва моддий (ёки маънавий) 
неъмат ўртасида муносабатлар бўлмаган ва бўлиши ҳам мумкин эмас. Фақатгина 
муайян неъматга эгалик қилиш, уни бошқариш ва ундан фойдаланиш борасида 
муайян субъектлар ўртасида муносабатлар
бўлиши мумкин. Мулкнинг ана шундай 
тушунилиши барча иқтисодий, юридик, ташкилий-бошқарув жараёнлари асосига, шу 
жумладан унинг қийматини аниқлаш, баҳолаш асосига киритилган. 
Бозор баҳоси
фақатгина муайян объектнинг ташкилий элементларининг – 
ишлаб чиқариш 
омилларининг
мажмуасини эмас, балки 
унга нисбатан эгалик қилиш ҳуқуқини 
тартибга соладиган иқтисодий муносабатларни 
ҳам ҳисобга олиши лозим. 
 
Замонавий шароитларда ҳар қандай мулкчилик объекти даромад манбаи ва бозор 
битими объекти бўлиши мумкин, жумладан бундай объектлар қаторига эгалик 
қилувчининг ҳуқуқлари ҳам киради. Бунда асосий қизиқишни 
даромад олиш 
жараёни, фойда келтирувчи мулк
сифатида қаралган бизнес уйғотади. Бизнеснинг 
асосини унинг ажралмас қисми сифатида капитал ташкил этади. 
Капитал
замонавий 
иқтисодий тизимнинг моддий базаси ҳисобланади. Ривожланишнинг турли 
босқичларида иқтисодиёт фани уни турлича талқин қилган. Ожегов ўз луғатида 
иккита маънони келтиради: ёлланма ишчи кучидан фойдаланиш натижасида 
қўшимча қиймат (ўзи ўсиб борадиган) келтирадиган қиймат; пуллар, катта 
миқдордаги пуллар. Кўпчилик иқтисодчи олимлар бир-бирига ўхшаш бўлган тавсиф 
берадилар: