1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Қийматли баҳолашларни тушуниш ва қўллаш учун албатта қийматнинг аниқ тури 
ва тавсифини кўрсатиш, шунингдек уларнинг вазифа бўйича баҳога мос келишини 
таъминлаш зарур бўлади. Қиймат тавсифининг ўзгариши турли мулк объектларига 
бириктириб қўйиладиган қиймат катталигига сезиларли таъсир кўрсатиши мумкин. 
Қиймат тушунчаси бирорта битим билан боғлиқ бўлган пуллик миқдорнинг 
мавжудлигини назарда тутади. Шунга қарамасдан, баҳоланаётган мулкнинг 
сотилиши ана шу мулк баҳолаш кунида бозор қийматининг тавсифидаги шартларга 
амал қилинганида сотилиши мумкин бўлган нархни белгилаш учун зарурий шарт 
бўлиб ҳисоблаймайди. 
Нарх – 
бирор товар ёки хизмат учун таклиф этиладиган, сўралаётган ёки тўланган 
пул миқдорини ифода этади. Сотиш нархи у очиқ эълон қилингани ёки сир 
сақланишидан қатъий назар содир бўлган факт ҳисобланади. Муайян харидорлар 
ва сотувчиларнинг молиявий имкониятлари, мотивлари ва алоҳида манфаатларига 
қараб товарлар ва хизматлар учун тўланган нарх ана шу товарлар ёки 
хизматларнинг қийматига мос келмаслиги мумкин. Шунга қарамасдан нарх одатда 
ана шу товарлар ва хизматлар учун харидор ва/ёки сотувчи томонидан муайян 
вазиятларда қўйиладиган нисбий қийматнинг индикатори ҳисобланади. 
Харажатлар 
– товар ёки хизматларни яратиш учун талаб этиладиган 
ресурсларнинг пуллик ифодаси. Харидор томонидан товар ёки хизмат учун тўланган 
нарх унинг учун харид қилишга кетган харажатларга айланади.
Мулк объекти учун харажатлар ҳисоб-китоби қайта ишлаб чиқариш ёки ўрнини 
қоплаш харажатларининг ҳисоб-китоб қилинган кўрсаткичларига асосланиши 
мумкин. Қайта ишлаб чиқариш харажатлари – бу мавжуд объектнинг иложи бўлган 
нусхасини шунга ўхшаш технологиялар ва материалларни қўллаган ҳолда 
яратилишидир. Ўрнини қоплаш харажатларининг ҳисоб-китоб қилинган кўрсаткичи 
мос қўйиш мумкин бўлган фойдалиликка эга бўлган, ҳозирги вақтда бозорда 
қўлланиладиган технологиялар ва материаллар ёрдамида яратиш имкониятини 

---

кўзда тутади.