Микрозарраларнинг

ноаниқлик тенгизлиги
келтириб чиқарилган бўлса, 
Бор эса 
тўлдирувчанлик принципини 
ўйлаб топган эди. Н. Бор 
ҳозирги замоннинг кўпгина фанлари соҳаларида муҳим роль 
ўйнаган принцип ҳисобланмиш тўлдирувчанлик принципини 
шакл лантирган эди. Гейзенбергнинг ноаниқлик принципи Бор 
умумий тўлдирувчанлик принципининг миқдоран амалга оши-
рилган ва мужассамлаштирилган кўриниши эди. Ушбу ноъаниқ-
лик принципини шакллантиришга Борга бир қадам қолган эди 
холос, лекин Бор ўзи таклиф қиладиган ғояларни конкрет нати-
жага қўллашдан олдин уни “чуқур фалсафий” таҳлилдан ўтка-
зар, шошмас эди[9].
Боргача барча икки ўлчаш қурилмасининг мавжудлиги, улар 
ёрдамида олиб бориладиган ўлчашлар хусусиятларида зиддият-
лар, раддиялар пайдо бўлади деган бирёқлама фикрда эдилар. 
Н. Бор эса бундай бирёқламаликка қарши бўлиб, у қуйидаги-
ча фикр юритади: ҳа ҳақиқатдан ҳам ушбу хусусиятларда мос 
эмаслик мавжуд бўлади. 
Лекин, квант объектининг тўлиқ 
ҳолатини бериш учун улар иккаласи ҳам зарур, чунки улар 
бир­бирларига қарама­қарши эмас, балки бир­бирларини тўл­
дирувчидирлар. 
Бундай ҳолат билан биз турмушимизда кўп тўқнаш кела-
миз. Айтайлик, ёшликда биз линза ёрдамида ҳар хил қоғозларни 
ёққанимиз ёдимизда. Ушбу жараён қуёш нурининг битта харак-
теристикасини: яъни 
Қуёш фотонлари
 
дастаси ўзида энергия 
олиб юришини кўрсатар экан.
Энди ўша нурланиш дастасини 
призма орқали ўтказайлик, у ҳолда биз ҳар хил рангли (ҳар хил 

---

53
тўлқин узунликли) камалакни кўрамиз. 
Демак, биз икки хил 
ўлчаш ва икки хил қурилма ёрдамида битта квант объекти 
(фотон)нинг керакли хусусиятларини