Ўзбекистон республикаси президенти ҳузуридаги қонунчилик ва ҳУҚУҚий сиёсат институти

Шахс суднинг қарорисиз қирқ саккиз соатдан ортиқ 
муддат ушлаб турилиши мумкин эмас”
, деган инсонпарвар 
қоидалар мустаҳкамланмоқда. 
Мазкур талаб 
Испания, Греция, Нидерландия,
Хорватия, Словения
ва бошқа давлатларнинг конституция-
ларида мустаҳкамланган.
Янги киритилаётган норманинг аҳамияти шундаки, эски 
тузумдан мерос бўлиб қолган суд ва ҳуқуқни муҳофаза 
қилувчи органлар фуқароларни жазоловчи ёндашувидан 
инсон ҳуқуқларини ҳурмат қилувчи ва ҳимояловчи, поймол 
қилинган ҳуқуқларни тикловчи, рағбатлантирувчи ёндашувига 
ўзгартиради. Хусусан, жиноят процессида фуқароларнинг ҳуқуқ 
ва эркинликларини ҳимоя қилишнинг ҳуқуқий кафолатларини 
янада кучайтиришга, суд-тергов жараёнларида ҳуқуқни муҳофаза 
қилувчи органларни ноқонуний ҳаракатлардан тийиб туришга, 
шахснинг асоссиз ҳибсга олиниши ҳолатларини бартараф этишга, 
шу орқали инсоннинг озодлигини чеклаш билан боғлиқ бўлган 
хатоларга йўл қўйилмаслигига ҳамда халқимизнинг судларга 
бўлган қатъий ишончини оширишга хизмат қилади.
27-савол:
 Гумон қилинувчи, айбланувчи, суд
-
ланувчи ва маҳкумнинг ҳуқуқий ҳимоясини 
кучайтириш борасида янги таҳрирдаги Конс-
титуция лойиҳасига қандай янгиликлар 
киритилмоқда?
Жавоб:
Гумон қилинувчи, айбланувчи, судланувчи ва 
маҳкумнинг ҳуқуқий ҳимоясини таъминлашда айбсизлик 
презумпцияси муҳим аҳамиятга эга. Шу боис янги таҳрирдаги 
Конституциямиз лойиҳасининг 28-моддасида гумон қилинувчи, 
айбланувчи, судланувчи ва маҳкумнинг ҳуқуқий ҳимоясини 
кучайтиришга қаратилган қуйидаги кафолат белгиланмоқда: 
“айбдорликка оид барча шубҳалар, агар уларни бартараф 
этиш имкониятлари тугаган бўлса, гумон қилинув чининг, 
айбланувчининг, судланувчининг ёки маҳкумнинг 
фойдасига ҳал қилиниши керак”
.

---

49
Таъкидлаш лозимки, муайян жиноят иши бўйича 
суриштирувчи, терговчи тергов ҳаракатлари, суд эса суд тергови 
орқали далиллар тўплайди.
Айрим ҳолатларда тўпланган далилларни баҳолашда уларга 
нисбатан шубҳа пайдо бўлиши мумкин. Бунда, шубҳалар айблов 
томонга ишлатилиши керакми ёки ҳимоя фойдасигами, деган 
савол юзага келади. 
Янги таҳрирдаги Конституция лойиҳасига киритилаётган 
ушбу инсонпарвар янги норма бундай вазиятда айбдорликка 
оид барча шубҳалар гумон қилинувчи, айбланувчи, судланувчи 
ва маҳкумнинг фойдасига ҳал 
қилинишини қатъий мустаҳ-
камламоқда.
Шахсни айбли эканлигига 
оид ҳар қандай шубҳалар, 
шунингдек айблаш учун етарли 
бўлмаган маълумотлар асосида 
шахсни жавобгарликка тортиш 
мумкин эмас. Терговда шубҳа 
остидаги далиллар асосида айб эълон қилинган бўлса ҳам, 
бундай вазиятда шахсни айбини тасдиқловчи далилларнинг 
етарли эмаслиги туфайли судда унга нисбатан оқлов ҳукми 
чиқарилади. Яъни