Qora qalpoq indd

7.
Táreplerdiń
rekvizitleri:
Ijaraǵa
beriwshi
_________________________
________________________
Esap
beti
________________________
________________________
Valyuta esap
beti
________________________
________________________
«__
_____________
»
banktiń
________________________
_________________________
bóliminde, bank
kodı
________________________
STIR
___________________
telefon_________________
(
wákillikli shaxs
F.
A
.
Á
.
hám
qolı
)
Ijarashı
_________________________
________________________
Esap
beti
________________________
________________________
Valyuta esap
beti
________________________
________________________
«__
_____________
»
banktiń
________________________
_________________________
bóliminde, bank
kodı
________________________
STIR
___________________
telefon_________________
(
wákillikli shaxs
F.
A
.
Á
.
hám
qolı
)

---

126
II. BIYLIK HÚJJETLERI
Bul túrdegi hújjetler, tiykarınan, shólkem baslıǵınıń 
(direktor) buyrıq, biylik hám shólkem (mákeme) qararları 
tiykarında júzege keledi.
BUYRÍQ
Bul huqıqıy hújjet belgili mákeme aldında turǵan 
tiykarǵı hám kúndelikli wazıypalardı sheshiw maqsetinde 
qollanıladı. Áhmiyeti jaǵınan buyrıqlar ekige bólinedi: 
tiykarǵı jumıs iskerligine baylanıslı hám kadrlar jeke 
quramına tiyisli. Olar izbe-iz tártipte óz aldına nomerlenedi 
hám bólek saqlanadı.
Tiykarǵı jumıs iskerligine baylanıslı buyrıqlar jumıstı 
shólkemlestiriw, mákeme yamasa onıń bólimleri jumısın 
tártipke salıwda qollanıladı. Olarda, ádette, joqarı 
shólkemlerden kelgen kórsetpe hújjetler xızmetkerlerge 
jetkeriledi, bulardıń orınlanıwı boyınsha anıq is-ilajlar 
belgilenedi, juwapker shaxslar hám orınlanıw múddeti 
belgilenedi. Buyrıq járdeminde baslıqlar shólkemniń 
islep shıǵarıw, jobalastırıw, esap, qarjılandırıw, kredit 
ajıratıw, ónimdi satıw iskerligi, sırtqı ekonomikalıq 
xızmet, shólkem dúzilisin jetilistiriw hám de jumıslardı 
shólkemlestiriw hám basqa máseleler boyınsha ámeliy is 
júrgizedi.
Ishki miynet tártibi qaǵıydaları, sıylıqlaw qaǵıydası 
hám t.b. tastıyıqlaw menen baylanıslı normativ buyrıqlar 
da tiykarǵı jumısqa baylanıslı buyrıqlar qatarına kiredi. 
Bunday buyrıqlar ulıwmalıq túrde bolıp, belgili bir 
shaxsqa emes, al barlıq jámáátke qaratıladı.
Buyrıqtıń tiykarǵı zárúrli bólimleri:

---

127
1. Gerb, mákemeniń simvollıq belgisi (blanka 
bólimleri).
2. Ministrlik hám basqarma atı.
3. Mákemeniń arnawlı nomeri.
4. Hújjet túriniń arnawlı nomeri.
5. Mákeme atı.
6. Teması (mazmunınan kelip shıǵıp ataladı).
7. Sánesi.
8. Sanı (№).
9. Buyrıq shıqqan orın atı. 
10. Hújjettiń atı (Buyrıq).
11. Buyrıq teksti (eger qosımshaları bolsa, dizimge 
alınadı).
12. Baslıq yamasa orınbasar qolı.
Buyrıq joybarı qánigeler tárepinen tayarlanadı, bas 
yamasa jetekshi qánigeler, huqıq másláhátshisi, bas 
esapshı menen kelisiledi. Huqıq másláhátshisi buyrıqtı 
kóriwde tómendegilerge itibar beredi: máseleni buyrıq 
penen rásmiylestiriw maqsetke qanshelli sáykes keliwi; 
buyrıq joybarı ámeldegi nızamlarǵa, húkimet qararlarına 
qanshelli muwapıq keliwi; usı mákemeniń aldın berilgen 
buyrıqlarına sáykes keliwi.
Buyrıq joybarına tiyisli qollar qoyılıp, ol blankaǵa 
kóshirilgennen keyin, shólkem baslıǵı oǵan qol qoyadı. 
Tiykarǵı jumısqa baylanıslı buyrıqlarda, ádette, 
mazmunınan kelip shıǵıp tema qoyıladı (ayırım qısqa 
buyrıqlarda qoyılmawı da múmkin). Baslıq qol qoyǵan 
buyrıq is júrgiziw boyınsha juwapker xızmetker tárepinen 
tiyisli dápterge dizimge alınadı.
Buyrıqtıń tiykarǵı teksti tiykarlawshı (kirisiw) hám 
biylik bólimlerinen quraladı. Tiykarlawshı (kirisiw) 
bóliminde buyrıqtan maqset, shárt-sharayat, sebepler 
kórsetiledi, tiykar etip alınıp atırǵan buyrıqqa silteme 
beriledi (atı, nomeri, sánesi jazıladı). Ayırım jaǵdaylarda 

---

128
buyrıqqa tiykar bolǵan hújjet onıń biylik bólimine tiyisli 
bántinde de kórsetiledi. Ayırım buyrıqlardı tiykarlawǵa 
zárúrlik bolmawı múmkin, bunday jaǵdaylarda olar 
tuwrıdan-tuwrı biylik bólimi menen de berile beredi.
Buyrıqtıń biylik bólimi jańa qatardan, bas háripler 
menen jazılatuǵın «BUYÍRAMAN» sózinen baslanadı. 
Sol sózden soń qos noqat qoyılıp, jańa qatardan 
biylikler beriledi. Zárúrlikke qarap biylikler bántlerge 
bólinip, arabsha sanlar menen belgilenedi. Sannan soń 
noqat qoyılıp, sóz bas háripten baslanadı. Biyliklerde, 
ádette, kim qanday wazıypanı qaysı múddette orınlawı 
kórsetiledi. Háreket buyrıq meyil formasında sáwlelenedi 
(«Ámelge asırılsın», «Támiyinlensin», «Júklensin», 
«Esapqa alınsın» hám t.b.). Orınlawshılar – mákeme 
yamasa onıń strukturalıq bólimleri, lawazımlı shaxslar 
(lawazımları kórsetilgen halda) kóbinese barıs sepliginde 
dizimge alınadı.
Buyrıqta jumıstıń orınlanıw múddeti ulıwma túrde 
yamasa hárbir biylikte anıq kórsetiliwi múmkin. Buyrıq 
qol qoyılǵannan soń kúshke kiredi, biraq ayırım bántlerine 
baylanıslı biylikte kúshke kiriw múddeti anıq kórsetilgen 
bolıwı múmkin.
Buyrıqtıń biylik bólimi aqırında buyrıqtı qadaǵalaw 
kimge júklengeni de belgilep qoyıladı: «Buyrıq 
orınlanıwın qadaǵalaw (lawazımı hám familiyası tolıq 
jazıladı) juwapkershiligine júklensin».
Ayırım buyrıqlarda usı buyrıq penen aldıńǵı 
hárekettegi yamasa basqa túrli hújjet biykar etilgeni de 
kórsetip ótiledi.