O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

Nisbiy ustunlik nazariyasi 
 
Adam Smit nazariyasiga kura, ishlab chiqarish omillari mamlakat ichkarisida 
to’liq harakatchan, ya’ni ular yukori mutlak ustunlikka ega bo’ladigan hududlarga 
bemalol ko’chib o’ta oladi. Ertami kechmi ishlab chiqarish omillarining ko’chib 
o’tishi natijasida bir hududning boshkasidan ustunligi yo’kolib boradi va omillardan 
keladigan foyda barobarlashib boradi. Demak o’zaro savdo to’xtab kolishi kerakdek 
tuyuladi. Birok David Rikardo mutlaq ustunliklar nazariyasini rivojlantirdi va ikki 
mamlakat o’rtasida o’zaro savdo ularning xech biri ma’lum bir tovarni ishlab 
chiqarishda mutlak ustunlikka ega bulmaganda ham foydali bo’lishini kursatib 
berdi. 
Mutlaq ustunlik nazariyasidagi kabi ma’lum bir farazlardan kelib chiqib, nisbiy 
ustunlik nazariyasi muqobil narx yoki boshqacha qilib aytganda o’rnini qoplash 
xarajatlari (narxi) tushunchasidan foydalaniladi. Muqobil narx ikki tovarning ularni 
ishlab chiqarishga sarflangan ish vaqti orqali ifodalangan narxlarini solishtirishni 
aks ettiradi (1 birlik tovar ishlab chiqarishga 2 soatlik mehnat sarflangan). O’rnini 
qoplash xarajatlari ma’no jihatidan muqobil narxga deyarli mos keladi, farqi 
shundaki, bunda mehnat sarfiga teskari miqdorlar – vaqt birligida ishlab chiqarilgan 

---

tovar birliklari solishtiriladi (1 soat vaqt birligida 1/5 birlik tovar ishlab chiqarilgan).
 
@ Muqobil narx (opportunity cost) — bir birlik tovarni ishlab chiqarish 
uchun zarur bo’lgan ish vaqtining boshqa bir birlik tovarni ishlab chiqarish 
uchun zarur bo’lgan ish vaqti bilan ifodalanishidir.
 
Ikki o’zgaruvchi orasidagi to’g’ridan to’g’ri bog’liqlikni hisobga olgan holda, 
2-tovarni ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan vaqt miqdori bilan ifodalangan 1-
tovarni ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan muqobil xarajatlar