O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti psixologiya nazariyasi va amilyoti kafedrasi

Takrorlash uchun savollar: 
1.
Banduraning qarashlarini Skinner qarashlaridan farqi 
2.
Modellashtirish nima? 
O‗z-o‗zini boshqarishga izoh bering 
3. 
Djulian Rotterning ijtimoy o‟rganish nazariyasi 
Reja: 
1. J.Rotterning ijtimoiy kognitiv nazariyasi 
2. J.Rotter nazariyasining terapiyadagi o‗rni 
Mavzuning o`quv maqsadi: 
talabalarni mavzuga oid nazariy bilimlar 
bilan tanishtirish va bo`lajak psixologlarda kasbiy mahoratni tarbiyalash. 
Darsning 
vazifasi
: 
talabalarda 
shaxs 
psixologiyasi 
nazariy 
ma‘lumotlariga oid bilimlarini rivojlantirish. 
Tayanch tushunchalar: 
kogntiv nazariya, e‘tiqod, shaxs, qadriyat.
 
Julian Rotterning ijtimoiy-kognitiv nazariyasi 
Rotterning ijtimoiy kognitiv nazariyasiga binoan tashqi voqea-hodisalar 
shaxs xulq-atvoriga o‗z ta‘sirini o‗tkazadi va ushbu ta‘sirning xarakteri ushbu 
hodisalarni idrok qilinish darajasiga bog‗liq bo‗ladi. Chunki, bir hodisaning 
o‗zi turli insonlar tomonidan turlicha idrok qilinadi va shu boisdan ularning 
xulq-atvoriga turlicha ta‘sir etadi. 
Tashqi voqelikni idrok etish insonlarning boshqalar bilan o‗zaro ta‘sir 
jarayoni orqali shakllanadi. Bu o‗z navbatida, shaxsning o‗z e‘tiqodi va 
qarashlari zamirida rivojlanadi. Insonlar orasidagi o‗zaro ta‘sir natijasida 
ijtimoiy o‗rganish – ya‘ni tajribani avloddan avlodga o‗tkazish sodir bo‗ladi. 
Rotterning nazariyasi bir necha holatlarni o‗z ichiga oladi:
1. Muayyan vaziyatlardagi turli xulq-atvor stereotiplari turlicha 
potensialga ega bo‗ladi, ya‘ni bir xil vaziyat turli insonlarga turlicha ta‘sir 
etadi. 
2. Muayyan xulq-atvor uslubi bilan bog‗liq ravishda bizning aniq 
xususiyatlarimiz rivojlanadi. Rotterning bu taklifi, kutuvlar deb nomlanadi va 
u insonning turmush tajribasi bilan bog‗liq degan ilmiy farazni ilgari suradi. 
3. Ko‗rsatilgan turli yordam biz uchun turlicha qadrli hisoblanadi. 
Yordam olishda ham turli xulq-atvor stereotiplaridan foydalanamiz va bu o‗z 
navbatida biz uchun turlicha qiymatga ega bo‗ladi. 
4. Yordam kutishdagi o‗zaro ta‘sir va ko‗rsatilgan yordamning qiymati 
muayyan psixologik vaziyat tufayli amalga oshadi. Psixologik vaziyat 
deganda shaxsning vaziyatni individual idrok etish darajasi va komponentlari 

---

171
tushuniladi. Bu idrok qilish jarayoni har bir shaxs uchun individual 
harakterga ega bo‗lib, bir vaziyat kishilar tomonidan turlicha idrok etilishi 
nazarda tutiladi. 
Rotter sanab o‗tilgan dastlabki uch vaziyatni xulq-atvorni prognozlash 
bilan bog‗lagan. Uning fikricha, xulq-atvor potensiali kutuvlar va qadriyatlar 
tizimiga bog‗liq. Ijtimoiy kutuvlar va qadriyatlar tizimi qanchalik muayyan 
vaziyatdagi shaxs xulq-atvori stereotiplari bilan bog‗liq bo‗lsa u tanlangan 
stereotip hisoblanadi.