O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

3-BOB. ILK 0 ‘RTA ASRLARDA 0 ‘RTA OSIYODA
IJTIMOIY-SIYOSIY, IQTISODIY VA MADANIY HAYOT
3.1. YER-SUV MUNOSABATLARI
Dehqonchilikdaai vutualar.
Qadimgi Turonda Qang' va Kushon 
davlatlari ravnaq topgan davrda yuksalish boshlangandi. Bu o'zgarish- 
lar mamlakat aholisining ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy va siyosiy hayotida 
muhim o'zgarishlarga olib keldi. Shaharlar soni ko'paydi, maydonlari 
kengaydi, hunarmandchil ik, savdo-sotiq 
va
madaniy hayotning markaziga 
aylandi. Yirik sug'orish tarmoqlari qazilib, sug'orma dehqonchilik may­
donlari kengaydi. Suv tegirmoni, chig'irva charxpalak (charxparrak) kabi 
suv inshootlari kashf etildi. Mazkur inshootlar baland joylarga ham suv 
chiqarish imkonini berdi.Ziroatchilikda g'allakorlik, polizchilik, paxtachilik 
va b o g dorchilik kabi sotialar rivoj topdi.
Htimoiv-iatisodiv munosabatlar.
Shaharlarda aholining gavjumlashu- 
vi, hunarmandchilik, ichki va tashqi savdoning rivojlanishi bilan qishloq 
xo'jaligi mahsulotlariga talab ortib bordi. Natijada iqtisodiy hayotda 
xomashyo yetkazib beruvchi qishloqlarning nufuzi ko'tarildi. Birinchidan, 
yerga, ekin maydonlariga bo'lgan munosabat, ularga egalik qilish shakli 
o'zg ara boshladi. Ikkinchidan, o'troq ziroatkor aholi bilan chorvador 
qabila lar o'rtasidagi aloqalar rivojlandi. Ko'chmanchi va yarim ko'chman- 
chi aholining o'troqlashuvi kuchaydi. Natijada dehqonchilik uchun yaroqli 
obikor yerlarga talab ortib bordi. Qo'riq va bo'z yerlarga suv chiqarish, 
katta-katta yer maydonlarini o'zlashtirisii jadallashdi. Vangi yer maydon- 
larinin g ma’lum bir qismi bu ishlarga bosh-qosh bo'lgan mulkdor tabaqa 
vakillari, qishloq oqsoqollari, urug' va qabila boshliqlari qo'liga o'tadi 
va vorisiy mulkiga aylaradi. Shu tariqa katta yer egaligiga asoslangan 
mulkdorlar tabaqasi 
stiakllandi.