O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

Tuyatortar 
kanali, Somonjuq 
dashtini obodonlashtirishga xizmat qilgan 
Xoja Ka’ab 
kanali, 
Afshona
kanali, Amudaryodan Chorjo'yga, Murg'obdan Marvga, Vaxshdan uning 
atrof vohalariga suv chiqarishga imkon beruvchi kanallar qazllgan.
Bundan tashqari, Abdullaxon II karvon yo'llarini qayta jonlantirlsh, 
sardobalar, karvonsaroylarqurish va ta’mirlashga ahamiyatberdi. 1577- 
yili 
Buxoroda yirik usti berk savdo rastasl -
Abdullaxon timi 
qurildi. 
Nurota tumanidagi 
Oqchob 
yaqinida 
Beklarsoy 
darasida joylashgan 
qadimgi to'g'on qoldiqlari o'rnida ulkan band qurdirdi. Abdullaxon bandi 
uning ravoqlarini to'g'on tepasida turib ochishi yokl bekitishi mumkin 
edi. Maqsad esa o'sha atrofdagi bo'z yerlarni sug'orib dehqonchilikni 
rivojlantirish va yurtni obod qilish edi.
Shavbonivlar davrida d a vla t bosh qa ru vi.
Shayboniylar hukmronligi 
yillarida oliy davlat idorasi 
dargoh 
deb atalgan. Uning tepasida 
xon
. turgan. Shayboniylar davlatida 
devonbegi 
(bosh vazir) lavozimi katta 
nufuzga ega bo'lgan. U davlatda moliya va xo'jalik ishlarini boshqargan. 
Xonlikda muhim davlat mansabi 
naqib 
hisoblangan. U xonning eng 
yaqin va ishonchli kishisi bo'lgan. Xonning farmon va yorliqlarida naqib- 
ning nomi birinchi bo'lib yozilgan. Ayni paytda, u davlat ichki va tash- 
qi siyosati masalalarida xonning birinchi maslahatchisi hisoblangan. 
Bundan tashqari, naqib harbiy yurishlarni uyushtirgan. Zarur bo'lganda 
elchilik vazifasin i ham bajargan.
Yana bir katta davlat mansabi 
otaliq 
edi. Xon siyosatining viloyat- 
lardagi ta’siri otaliq mansabiga tayinlanganlarning nufuzi bilan belgi- 
langan. Xon viloyatlarni shahzodalarga taqsimlab berar ekan, ularga 
rahnamo etib o'z nazoratchisini, ishongan kishisini tayinlagan. Bunday 
nazoratchi, ishonchli shaxs otaliq deb atalgan. Balog'atga yetmagan 
shahzodalar ulg'ayib, mustaqil faoliyat yuritgunlariga qadar, davlat ish­
larini ularning nomidan otaliqlar boshqargan.
Yana bir davlat mansabi 
parvonachi 
deb atalgan. Uning vazifasi 
xon farmonlarini, rasmiy hujjatlarni mas’ul shaxslarga, ijrochilarga yet- 
kazishdan iborat bo'lgan.
Dodxoh 
mansabida ishlagan amaldor dargohga tushgan arizalar- 
ni qabul qilgan va ularga javob qaytargan. Shuningdek, mamlakatda 
adolat mezonlariga amal qilinishini nazorat qilgan.
Muhim davlat mansablaridan yana biri 
ko'kaldosh 
edi. Bu mansab- 
ga xon sulolasiga eng yaqin shaxslardangina tayinlangan. Ko'kaldosh 
xon siyosatiga fuqarolarning munosabatini o'rgangan va bu siyosatning 
daxlsizligini ta’minlagan.

---

132
Xon va shahzodalar o'rtasidagi ichki munosabatlar masalasi bilan