O`zbekiston respublikasi qishloq va suv xo`jalik vazirligi

Gastroenterit  -  oshqozon  va  ichaklarning  yallig’lanishi  bo’lib,  a’zolarning 

motor va sekretor funksiyalarning izdan chiqishi bilan o’tadi. Mo’ynali hayvonlar 

orasida  keng  tarqalgan  kasallik  bo’lib,  ko’pincha  diareya  bilan  o’tadi.  Buzilgan, 

zararsizlantirilmagan  oziqalarning  hazm  kanali  bo’ylab  tez  o’tishi  tufayli  boshqa 

hayvonlarga  nisbitan  mo’ynali  hayvonlarda  gastroenterit  qisqa  vaqt  ichida  (4-6 

soat) namoyon bo’ladi. 

Kelib  chiqishiga  ko’ra  birlamchi  va  ikkilamchi,  kechishiga  ko’ra,  o’tkir  va 

surunkali,  yallig’lanishining  xarakteriga  ko’ra,  kataral,  yarali  va  gemorragik  kabi 

turlari  farqlanadi.  Hamma  turdagi  mo’ynali  hayvonlar,  asosan  yosh  hayvonlar 

kasallanadi.  

Sabablari.  Birlamchi  gastroenteritlar  ko’p  hollarda  sifatsiz  oziqalarni  qayta 

zararsizlantirmasdan 

berish, 

oziqalarni 

tuproq, 

shisha 

qirindisi 

yoki 

mikroorganizmlar va zamburug’lar toksinlari bilan ifloslanishi, oziqalarga mineral 

zaharlarning aralashib qolishi oqibatida kelib chiqadi.  

Yosh  hayvonlarni  gastoenterit  bilan  kasallanishi  ularning  yoshiga  mos 

kelmaydigan  oziqalarni  (ipak  qurti  pillasining  lichinkasi,  krapiva,  yog’larning 

ortiqchaligi,  maydalanmagan  oziqalar),  kimyoviy  konservantlar  bilan  ishlangan 

oziqalarning berilishi sabab bo’ladi.  

Sobollarning gastroenterit bilan kasallanishiga ularni ochiq qoldirilishi sabab 

bo’lishi mumkin.  

---

7 

 

Ikkilamchi  gastoenteritlar  ko’pchilik  yuqumli  kasalliklar  (kolibakterioz, 

salmanellyoz, o’lat, askaridioz va b.) asorati sifatida rivojlanadi.  

Belgilari.  Ishtaha  yomonlashadi  yoki  yo’qoladi.  Qayd  qilish,  dipressiya  va 

diareya  kuzatiladi.  Tezak  shakllanmagan,  suyuq,  shilimshiq  modda,  gazlar 

aralashgan,  ko’kimtir  och  binafsha,  ko’k  yoki  qo’ng’ir  rangda,  tezaklash  aktlari 

tezlashgan  bo’ladi.  To’xtovsiz  ich  ketishi  oqibatida  to’g’ri  ichak  tashqariga 

chiqishi  mumkin.  Teri  qoplamasi  hurpayadi.  Gemorragik  gastroenterit  tez 

rivojlanib,  tezakga  shilimshiq  aralashgan,  suyuq  holda,  ko’pincha  tezak  dyogat 

rangida  bo’ladi.  Kasallangan  hayvonlarda  qon  aralash  qayd  qilish,  holsizlanish, 

shilliq  pardalar  anemiyasi  va  sianozi,  chanqoqning  kuchayishi  qayd  etilib 

ko’pincha bir sutka ichida o’lim kuzatiladi.  

Tashxisi.  Gastroenterit  paytida  tezakning  rangi  va  konsistensiyasining 

o’zgarishi  xarakterli  bo’ladi.  Lekin  birlamchi  gastroenteritlarni  ayrim  yuqumli 

kasalliklardan  farqlash  lozim.  Kolibakterioz  bilan  asosan  1-10  kunlik, 

salmonellyoz bilan 3 haftalik va undan katta yoshdagi hayvonlar kasallanib, katta 

yoshdagi hayvonlarda diareya kuzatilmaydi. 

O’lat  paytida  ich  ketishi  bilan  bir  vaqtda  kon’yuktivit,  rinit  va  dermatitlar 

kuzatiladi.  

Davolash.  Sifatsiz  oziqalar  berish  to’xtatiladi,  rasionga  asidofilin,  ABK, 

bakterin  kabilar  kiritiladi.  Sobollar  rasioniga  yaxshi  pishmagan  olma  qo’shilishi 

yaxshi natija beradi. Oziqalar bilan antibiotiklar (tetrasiklin, neomisin, streptomisin 

va  boshqalar)  preparatlari,  sulfanilamidlar  3-7  kun  davomida  kuniga  ikki  marta 

beriladi.  Degidrotasiyani  kamaytirish  maqsadida  20%-li  glyukoza  eritmasi  (10-80 

ml),  20%  li  kamfora  yog’i  (0,5-1  ml),  oqsili  gidrolizatlar  (0,5-20  ml)  teri  ostiga 

inyeksiya qilinadi.