O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus talim vazirligi

Ishlab chiqarish kooperativi 
Ishlab chiqarish kooperativi (artel) - bu shaxsiy mehnat (yoki boshqa) ishtiroki 
va pul mablag‘larini to‘plash asosida qo‘shma iqtisodiy faoliyat uchun 
fuqarolarning ixtiyoriy birlashmasi. Kooperativlar odatda qazib olish sohalarida, 
qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish, qayta ishlash, savdo, xizmat 
ko‘rsatish va hokazolarda tashkil etiladi. 
Ishlab chiqarish kooperativining ta’sis hujjati uning a’zolari umumiy yig‘ilishi 
tomonidan tasdiqlanadigan ustavidir. Unda aksiyalarning hajmi, foyda va zararni 
taqsimlash tartibi, kooperativning qarzlari bo‘yicha uning a’zolarining javobgarligi 
hajmi va shartlari ko‘rsatilgan. Ustavda kooperativga tegishli bo‘lgan mol-mulkning 
ma’lum bir qismi bo‘linmas fondlar bo‘lishi mumkinligi belgilab qo‘yilishi 
mumkin. Kooperativ a’zosi undan chiqib ketish huquqiga ega. SHu bilan birga, unga 
aktsiyaning qiymati to‘lanadi yoki moliya yili uning oxiriga tegishli mol-mulk 
beriladi. Kooperativ a’zolarining mulqiy javobgarligi, shuningdek haq to‘lash 
shartlari nizomda ko‘rsatilgan. 
Kooperativning yuqori boshqaruv organi umumiy yig‘ilishdir. Boshqaruvning 
ijro etuvchi organi (yoki uning raisi) kooperativning joriy boshqaruvini amalga 
oshiradi. U umumiy yig‘ilish va kuzatuv kengashiga (katta kooperativlarda) hisobot 
beradi. 
Kooperativning firma nomida uning nomi va so‘zlari bo‘lishi kerak"Ishlab 
chiqarish kooperativi" yoki "artel". 
Davlat va shahar unitar korxonalari 
Davlat unitar korxonasi –o’ziga biriktirib qo’yilgan mol-mulkka nisbatan 
mulkdor tomonidan mulk huquqi berilmagan tijoratchi tashkilot unitar korxona 
hisoblanadi. Unitar korxonaning mol-mulki bo’linmaydi va u qo’shilgan xissalar 

---

17 
(ulushlar, paylar) bo’yicha, shu jumladan, korxona xodimlari o’rtasida ham 
taqsimlanishi mumkin emas. Unitar korxonaning ustavida uning nomi, joylashgan 
eri (pochta manzili), faoliyat sohasi va maqsadlari, korxona faoliyatini boshqarish 
tartibi, ustav fondining miqdori, uni tashkil etish tartibi va manbalari to’grisidagi 
ma’lumotlar bo’lishi kerak.Unitar korxonaning firma nomida uning mol-mulkining 
egasi ko’rsatilgan bo’lishi kerak. Unitar korxonani boshqarish organi uning rahbari 
bo’lib, bu rahbar mulkdor tomonidan yoki mulkdor vakil qilgan organ tomonidan 
tayinlanadi hamda ularga hisob beradi.Unitar korxona mol-mulkining egasi 
korxona majburiyatlari bo’yicha javob bermaydi, agar korxonaning bankrotligi 
muassisning gayriqonuniy xarakatlari tufauli yuz bergan bo’lsa, yuridik shaxsning 
mol-mulki etarli bo’lmagan taqdirda bunday shaxs zimmasiga uning majburiyatlari 
bo’yicha subsidiar (qo’shimcha) javobgarlik yuklatilishi mumkin. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat markaziy hukumatga yoki mahalliy 
hokimiyatga bo‘ysunishi mumkin bo‘lgan muayyan funktsiyalarni bajarish uchun 
bir qator korxonalarni zaxiraga oladi. Unitar korxona - o‘ziga ajratilgan mol-mulkka 
mulk huquqi berilmagan tijorat tashkiloti. Ushbu shaklda faqat davlat va shahar 
korxonalari bo‘lishi mumkin. Davlat (shahar) mulki xo‘jalik boshqaruvi yoki tezkor 
boshqarish huquqidagi korxonalar bo‘lishi mumkin. Birinchi holda, korxona davlat 
organining (yoki mahalliy boshqaruvning) qarori bilan tashkil etiladi. Ta’sis hujjati 
uning ustavidir. Ustav kapitali qonun hujjatlari bilan belgilanadi. Korxona 
majburiyatlari uchun javobgarlik o‘ziga biriktirilgan mol-mulk doirasida. Korxona 
rahbari mulk egasi tomonidan tayinlanadi. Unitar korxonaning firma nomi uning 
egasini ko‘rsatishi kerak.