Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

 
Мирзо Меҳдихон 
Алишер Навоийнинг дунёвий аҳамиятга эга бўлган улкан илмий ва 
адабий меросини ўрганиш-лисоний йўналишда у яратган асарларни таҳлил 
қилиш-сўзларга, сўз маъноларига эътибор бериш, уларни изоҳлаш, маънавий 
қамровини, матндаги қувватини очиб бериш, ўзга тилларга таржима қилиш 
22
А.Нурмонов. Ўша асар, 90-бет. 
23
Қар: С.Усмонов. Ўша асар.54-бет, А.Нурмонов. Ўша асар, 91-бет.
24
Қар:С.Усмонов. Ўша асар 53-бет. Д.М.Насилов. Ўша асар, 152-бет. 
25
Қар: А.Нурмонов. Ўша асар, 93-бет. 

---

55 
кабилар, XV асрдан бошлаб, филологик тадқиқотларнинг - лексикографик 
ишларнинг асосий мақсади, вазифаси бўлиб қолди. Шунга кўра, айниқса, 
ушбу даврдан бошлаб, кўплаб луғатлар яратила бошландики, бу луғатлар 
ичида Эрон шоҳи Нодир шоҳнинг котиби,сарой
 
тарихчиси астрободлик 
Низомиддин Муҳаммад Ҳоди ал Ҳусайни ас Сафавийнинг – Мирзо 
Меҳдихоннинг (XVIII) «Сангло
х
» (1760) луғати ўзининг хар томонлама 
мукаммаллиги, пухталиги, катта салмоққа эгалиги билан етакчилик қилади.
Бошқача айтганда, «Санглох» жуда катта ҳажмдаги манба бўлиб, у 6181 та 
луғат мақолани ўз ичига олади. Луғат мақолаларнинг бош сўзлари ҳамма сўз 
туркумларидан ташкил топган. Феъллар инфинитив формада, қолган ҳамма 
сўз туркумлари бирлик сон ва бош келишикда келади. Сўзлар ҳаракатларсиз 
бўлсада, аммо уларнинг тўғри ўқилиши учун фонетик қайдлар бериб
борилади. Қисқача айтганда, луғат мақолаларнинг кенглиги, сўз формаларини 
луғат мақола ичида қайд этилиши ва уларнинг маъноларини мумкин қадар
тўла ва мисоллар билан бериш жиҳатидан «Санглох» Навоий асарларига 
тузилган бошқа луғатлардан беқиёс даражада устун туради
26
. 
Ушбу асарнинг ўзига хос яна бир жиҳати шундаки, айни луғатга 
«Мабони ул 

луғат, яъни сарфи ва наҳви луғати чиғатой» номли эски ўзбек 
тилининг грамматикасига оид тадқиқот ҳам киритилган. 
Маълум бўлдики, Мирзо Меҳдихоннинг «Санглох» асарида ҳам 
лексикологияга, лексикографияга ва грамматикага оид масалалар юзасидан 
кенг фикр юритилади. Асарнинг луғат қисми, асосан Навоий асарларидаги, 
шунингдек,