Ибрат мактаби Шукуҳ Сўзчамбар 2 март 2018 йил

В
И
Л
О
Я
Т 
ЯНГИЛИКЛАРИ
2 март
2018 йил
Инсон ва табиат
“Ғалла – 2018”
Қарор ва ижро
РеЗАВОР ЭККАн, ЯШАВОР!..
КУТ-БАРАКА ХУТгА 
БОглИК...МИ?
,
Маълумотларга кўра, милодий 632 йилгача маҳаллий аҳоли зардушт йил 
ҳисобидан фойдаланган. шу йилдан сосоний яздгирд III тақвими амалда бўлган. 
Ғиёсиддин Абдулфатҳ Умар ибн Иброҳим Хайём шоир, математик, файласуф ва 
мунажжим бўлиб, у 1074 йили Хуросон амири Султон Маликшоҳнинг таклифига 
мувофиқ табиатдаги ўзгаришларга оид ўз тақвим(календарь)ини яратган. Жумла
-
дан, Маликшоҳ 1076 йили Исфахонда Умар Хайёмга расадхона ҳам қуриб беради. 
У 1092 йилгача расадхонага раҳбарлик қилади. Милоддан аввалги 46-йилда қабул 
қилинган юлий тақвимида 128 йилда бир сутка ортиқча фарқ бор эди. Натижада 
XI аср охирига келиб, баҳорги тенг кунлик 21 мартдан 15 мартга сурилиб қолган. 
У шу фарқни йўқотиш учун тақвим тузади ва Маликшоҳ шарафига “Маликий” деб 
атайди. Бу тақвим итальян математиги ва шифокори Луижи Лилио тузган ва папа 
Григорий XIII 1582 йил 24 февралда қабул қилган ҳозирги Григорий тақвимиданда 
аниқ бўлган. Чунки Григорий тақвимидан фарқ 3300 йилда бир сутка бўлган. Бу 
Умар Хайём тақвимида 4500 йилда бир суткани ташкил этади. шу сабабли 1079 йил 
16 мартдан Эронда қабул қилинган Хайём тақвими тарихдаги энг аниқ тақвим сана
-
лади. Унда йилбоши 21 март Наврўз байрамидан бошланиб, ойлар 12 та бурж билан 
аталади. Улар қуйидагича номланган:
Ойлар
Туркийча
арабча
ўзбекча
форс-
тожикча
русча
паҳлавийча
1
Қўзи
ҳамал
қўй
бара
овень
фарвардин
2
Уд
савр
сигир
гов
телец
ордбиҳишт
3
Эрандиз
жавзо
эгизак қиз
дупайкар близнець
хурдод
4
Кучук
саратон қисқичбақа
харчанг
рак
тир
5
Арслон
асад
арслон
шер
лев
мурдод
6
Буғдой боши сунбула
бошоқ
хўша
дева
шаҳривор
7
Улуғ
мезон
тарози
тарозу
веси
меҳр
8
Чазан
ақраб
чаён
каждум
скорпион
обон
9
Ёй
қавс
ёй
камон
стрелец
озор
10
Ўғлоқ
жадий
тоғ эчкиси
бузғола
козерог
дай
11
Кўнак
далв
қовға
дўл
водолей
бахмон
12
Балиқ
ҳут
балиқ
моҳи
риба
исфанд
Ўзбек тилидаги кўклам форс-тожикчада баҳор деб аталади. Умар Хайёмнинг 
кўкламга бағишланган “Наврўзнома” асари ҳам бўлиб, унда шу даврда фаслни кутиб 
олиш, деҳқончиликка, урф-одатлар, турли ўйинларга оид кўплаб қизиқарли маълу
-
мотлар акс этган.
,
Негаки, бугунги серёмғир, намчил 
кунлар, айниқса, мойли экинларни экиш
-
га айни фурсат саналади. Мойли экин
-
лардан тиканли ва тикансиз махсар лал
-
ми ерларга 1-2 даража иссиқда экилади. 
Унинг майсаси 6-8 даража совуққа чи
-
дайди. Мартда экилганини ҳашаротлар 
кам зарарлайди. Бунинг учун ер 20-22 
см. чуқурликда ҳайдалади. Ҳар гектар
-
га 20-22 кг.дан уруғ сочилади. Тоғолди 
ҳудудларида 10 фоиз қўшиб, сепса ҳам 
бўлади. Самарали ҳосил олиш учун 
“Милютин-114”, “Ғаллаорол” навлари 
тавсия этилади. 
Зиғирдан парҳез хусусиятига эга 
қимматбаҳо мой олинади. Унинг уруғи 50 
фоизгача мой беради. Кунжарасида 33 
фоизгача оқсил бўлади. Зиғир поясидан 
юқори сифатли қоғоз ва тола олинади. 
Уруғи 5 даража илиқда унади. Майсаси 6 
даражагача совуққа чидайди. Мартнинг 
биринчи ва иккинчи декадасида экила
-
ди. Экишга “Бахмал-2” ва “Баҳорикор” 
навлари тавсия этилиб, текислик май
-
донларга 18 кг.гача, тоғолди ерларга 
22 кг.гача, тоғли ҳудудларга 30 кг.гача 
уруғлик сочилади ва чуқурлиги 4-6 см. 
қилиб экилгач, 6-12 кунда униб чиқади. 
Кунжут эса мойлилиги жиҳатидан би
-
ринчи ўринни эгаллайди. Бу борада хуш
-
таъмлиги бўйича зайтун мойига тенгла
-
ша олади. 65 фоизгача мой, 19 фоизгача 
оқсилга эга. Кунжарасида 40 фоизга
-
Халқимизда: “яхши келса ҳут, хурмо-хурмо сут” ибораси мавжуд. шу “сут”ни 
кўпайтириш кўпинча ўзимизнинг кўкламги фаол ҳаракатларимизга боғлиқлиги ҳам 
сир эмас. шу боис, мақоламизда кўпчилик аҳоли биладиган сабзавотлар – картошка, 
сабзи, редиска, помидор-бодринг, кўкатлар очиқ ва ёпиқ усулда қачон, қандай эки
-
лиши тўғрисида батафсил тўхталиб ўтиш ҳаракатида эмасмиз. Оҳангарон шароитида 
нима кўп, ястаниб ётган лалми майдонлар кўп. яхшиси, шундан нечоғли омилкорлик 
билан фойдаланиш борасида тўхталсак, фойдадан холи бўлмайди.
БарЧасИ асТоЙдИл парВарИшГа БоГлИК
БУНГА МУНОСАБАТ ҚАЙ ДАрАЖАДА?
Бундан: “Кўкламнинг бир куни
-
да қилганни бошқа пайт ўн кунда ҳам 
қилолмайсан!” деган маъно келиб 
чиқади. шуни билган омилкор фермер
-
ларимиз аллақачон ғалла майдонлари
-
да суғориш, маҳаллий ўғит тайёрлаб, 
оқизиш, ариқларни тозалаш, суспензия
-
лаш каби муҳим агротехник тадбирлар
-
ни бошлаб юборишган. Туман қишлоқ ва 
сув хўжалиги бўлимидан олинган маъ
-
лумотга кўра, жорий йил ҳосили учун 
бу борада 906 та фермер хўжалиги би
-
лан шартнома имзоланган. Улар томо
-
нидан 9060 гектар сувли, 3650 гектар 
лалми майдонга барака уруғи сочилган. 
Жорий йили фермерлар томонидан дав
-
латга 23600 тонна бошоқли дон етка
-
зиб бериш ва жами 49644 тонна ишлаб 
чиқариш режалаштирилмоқда. Ишчи 
гуруҳ тасдиғига кўра, агротехник тад
-
бирлар “Нодира”, “Нодира файзли чуст” 
(Дўстлик), “Озодлик олмос гўзали”, “Зул
-
фия Зарифа зиёси” (Навоий), “Ҳикмат”, 
“Оҳангарон Ибратилла” (янги ҳаёт), “Зиё 
ота”, “Саидали ота зиёси” (Ғаллақудуқ), 
“Биналиев Зобит Абдуллаевич”, “Мади
-
нов Жамшид омади” (шодималик ота), 
“Сарбон йўлбошчи”, “Истиқболли нур
-
ли келажак” (Оҳангарон), “пром ко
-
лос”, “Авазхон” (Ангрен), “Менибоев 
Муҳаммад”, “Қурбонбой ота” (С.раҳимов), 
“Зоир ота”, “Семурғ” (Ўзбекистон), “Асл 
умид шамс”, “Бувинисо олима” (Олмалиқ 
ҳудуди) фермер хўжаликларида самара
-
ли олиб борилаётгани боис барака май
-
салари кўнгилдагидек туплашда давом 
этаётир. Бироқ бу ишлар “Асл Маҳмуд”, 
“Баҳодир спорт”, “Исмоил Карима кўркам 
даласи”, “Оҳангарон меваси”, “Оҳангарон 
Асадбек асал”, “Дилзиё бизнес”, “Фурқат 
шуҳрат келажак ери” сингари номи бири 
биридан оҳангжама, залворли фермер 
хўжаликларида аҳвол, афсуски, ҳавас 
қиларли эмас. яна нақди шуки, ҳали ҳам 
номга муносиб тарзда парваришни ку
-
чайтириб, салмоқни таъминлашга фурсат 
етарли. Буларнинг шавқини ғалаба нати
-
жасидан сарафроз бўлиб, унинг завқини 
тотганлар билади. Негаки, бу ғолибларга 
жуда ярашади!
– Туманимизда ҳам фаолият кўрсатган
“Кумуштола” шўъба корхонаси “Агро
-
пилла” МЧЖга айлантирилиб, фермер
-
лар тасарруфидаги мавжуд 480 гектар 
тутзор вилоят “Агропилла” балансига 
ўтказилди, – дейди туман “Агропилла” 
МЧЖ бош ҳосилоти Эсонбой Кимсанов. 
– Ҳозиргача қарорлар ижроси доирасида 
ипак қуртини ишлаб чиқариш, пиллани 
қайта ишлаш, ипак газламалар ва тайёр 
маҳсулотлар ишлаб чиқариш мақсадида 
шаҳар ҳокимлиги томонидан “Қўрғон” 
МФЙдаги захира ер майдонидан 1 гектар 
жой ажратилди. Ҳозир ҳужжат ишлари 
юритилиб, қурилиш жараёни “равнақ 
силк” МЧЖ бунёдкорлари томонидан 
амалга оширилади. Жорий йили ту
-
манда 1200 қути қурт уруғи боқилиши 
режалаштирилмоқда. Айни пайтда бу 
борада фермерлар билан шартномалар 
тузилмоқда. Бу билан 1200 касаначи 
иш билан таъминланади. Тутзорлар ҳам 
касаначиларга бириктирилади. Улар
-
га қарорлар асосида йиллик иш стажи 
ҳам ҳисобланади. Ҳозир янги мавсум
-
га тайёргарлик доирасида тутзорлар 
суғорилмоқда, шудгорланмоқда. яроқсиз 
тутзорлар янгиланмоқда. Қўшимча 40 
минг туп кўчат экиш режалаштирилмоқ-
да. Булар барчаси аждодлардан мерос 
соҳани давр андазалари ва талаблари 
даражасида ривожлантиришга, янги иш 
ўринлари яратишга хизмат қилади.