Машғулот тури: маъруза Мавзу: Биосфера Мавзу режаси

ли ўрмон 
Игнабарг-
ли ўрмон 
Тун
дра 
Қор,
музлик
 
6.9-расм
.
Биосферадаги ҳаёт чегаралари ва биомасса 
Қуруқлик биомассаси
: 
яшил ўсимликлар – 
2400
млрд т (99,2 %); 
ҳайвонлар ва микроорганизмлар – 
20
млрд т (0,8 %)
Океан биомассаси
: 
ўсимликлар – 
0,2
млрд т (6,3 %); ҳайвонлар 
ва микроорганизмлар – 
3
млрд т (93,7 %)

---

239 
Табиатда моддалар айланишининг асосан икки тури фарқланади: 
катта (геологик) ва кичик (био-геокимёвий) айланма ҳаракатлар. 
Табиатда моддаларнинг катта (геологик) ай-ланма ҳаракати
қуёш энергияси билан Ер қаъридаги энергиянинг ўзаро таъсири (боғ-
ланиши) билан шартланган бўлиб, моддаларнинг биосфера ва Ернинг 
чуқур қатламлари ўртасида қайта тақсимланишини амалга оширади. 
Масалан, ер пўстининг ҳаракатчан қисмларида вулқонлар отилиши 
туфайли қачонлардир пайдо бўлган, тошга айланган 
магматик 
жинслар турли хил ташқи омиллар таъсирида нураб, кўчиб ва чўкиб, 
чўкинди
 
жинсларга айланади; чўкинди жинслар ер пўстида юқори 
босим ва ҳарорат таъсирида қайта ўзгаришларга учраб, 
метаморфик
 
жинсларга айланади; метаморфик жинслар ернинг ички энергияси 
таъсирида қайта эриб, янги магматик жинслар манбаи – 
магма
(чўғ-
оловли суюқ модда) ҳосил қилади ва у ер юзасига кўтарилиб, кристал-
ланиб, отилиб чиққан жинслар пайдо бўлади. Бу жинслар яна қайта 
ўзгаришларга учраб, 
чўкинди
 
жинсларга айланади ва бу жараён 
узлуксиз равишда тўхтовсиз давом қилади (6.10-расм).
6.10-расмда табиатда моддаларнинг катта айланма ҳаракати айлана 
шаклида эмас, балки