Машғулот тури: маъруза Мавзу: Биосфера Мавзу режаси

бентос
ва 
пелагик 
уюшмаларга бўлинади. Уларда 
бир-
ламчи консументлар
зоопланктон ҳисобланади, денгиздаги ҳашарот-
лар эса экологик жиҳатдан қисқичбақасимонлар ўрнини босади. Йирик 
ҳайвонларнинг аксарияти – 
йиртқичлар
. Денгизлар учун 
сессил орга-
Эпи-
пелагиаль 
Мезо-
пелагиаль 
Бати-
пелагиаль 
Ғира- 
шира
зона 
 
 
Ёри-
тилган
зона 
Қоронғи зона 
Нектон 
Бентос 
Планктон 
200 м 
1000 м 
7.18-расм. 
Денгизда тирик организмларнинг тақсимланиши
 

---

256 
низмлар
(субстратга ёпишиб, қимирламасдан яшайдиган, мустақил 
фаол ҳаракат қилишга қодир бўлмаган ҳайвонлар (масалан, маржон-
лар, булутлар ва ш.к.) деб аталадиган ҳайвонларнинг энг муҳим гуруҳи 
хосдир. Чучук сув экотизимларидан бундай ҳайвонлар яшамайди. 
Уларнинг кўпчилиги ўсимликларга ўхшаб кетади, масалан, денгиз ли-
лияси. Денгиздаги биотик уюшмаларда ўзаро манфаатдорлик (мутуал-
лик) ва турғунлик (комменсаллик) муносабатлари кенг ривожланган. 
Бентоснинг барча ҳайвонлари ўз ҳаётий циклида личинка кўриниши-
даги пелагик босқични ўтайди.
Океан Ер сайёрасидаги ҳаёт бешиги бўлиб, унинг қаъри ва қатлам-
лари кўплаб жумбоқларни ўзида сақлайди. Океанда деярли 4 млрд йил 
олдин ҳаётнинг пайдо бўлиши 
биосфера
шаклланишини бошлаб бер-
ган. Океанлар ҳозир ҳам Ер юзасининг 70 фоиздан ортиқ майдонини 
эгаллаб, материклар экотизимлари билан биргаликда Ер биосфераси-
нинг бир бутунлиги, яхлитлигини таъминлайди.