Машғулот тури: маъруза Мавзу: Биосфера Мавзу режаси

даврийлик
 
(«биологик соат”) юзага келади.
Океаннинг ўртача 
шўрлиги
35 г/л. Унинг 25 фоизи натрий хлорид 
(ош тузи) улушига, қолгани – кальций, магний ва калий тузларига (ма-
салан, сульфатлар, карбонатлар ва ш.к.) тўғри келади, бошқа ўнлаб 
элементлар атиги 1 фоизни ташкил этади. 
Денгиз сув ҳавзалари барқарор ишқорий муҳитга эгалиги (pH=8,2) 
билан ажралиб туради, бироқ тузлар нисбати ва шўрлиги ўзгарувчан 
бўлади. Қирғоқбўйи зонасида дарёлар мансабидаги тузи кўпроқ кўр-
фазларнинг сувларида шўрлик катталиги (миқдори), умуман олганда – 
пасайиб, йил фасллари бўйича гоҳ кўтарилиб, гоҳ тушиб туради. Шу 
сабабли қирғоқбўйи зонасидаги организмлар 
эвригал
(ўзига зиён 
етказмасдан сувнинг шўрлик даражаси сезиларли ўзгаришига тоқат 
қила оладиган сув организмлари), айни пайтда очиқ океандаги 

---

254 
организмлар – 
стеногал
(сувнинг шўрлик даражаси озгина ўзгаришига 
тоқат қила олмайдиган сув организмлари) ҳисобланади. 
Биоген элементлар
– денгиз муҳитидаги муҳим чекловчи омиллар-
дан бири ҳисобланади. Уларни организмлар тезлик билан тутиб олади. 
Умуман олганда, океанда биоген элементлар миқдори озми-кўпми ма-
саласи ҳақида бир тўхтамга келинмаган. 
Денгиз биотасини табақалаштирадиган бош омил 
денгиз чуқурлиги
ҳисобланади. 7.17-расмда океан қаърининг ён томондан кўриниши ва 
сув қатлами кесимининг чизмаси тасвирланган. 
Материк саёзлиги
бирдан пасайиб кетиб, 
материк ёнбағрига
ал-
машади, кейин 
материк супачаси
ва ундан пастда океаннинг текис 
ўзани (сув йўли) – қаъридаги 
абиссаль текисликка
ўтилади. Океан-
нинг мазкур морфологик қисмлари қуйидаги зоналарга: