To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

11.4.2. T olasim on to ‘ldirgichli plastm assalar

---

Grafitoplastlar.
Ularni tayyorlashda to ‘ldiruvchi sifatida grafit tolasi 
v;i 
inalosi qo‘llanadi. Grafit issiqlik o ‘tkazuvchanlikni oshiradi.
A stigm itlar
(90 
foizgacha grafit) grafitning suyuqlanish harorati 
U)()()"S bo‘lgani uchun u issiqlik o ‘tkazuvchan va issiqqa chidam li. Bu 
plastmassa asosid^yum shash harorati 
2000°S 
ga teng, egiluvchan material 
olish imkonini beradi. Oddiy grafitoplastlar uzilishga mustahkamligi 
12- 
14,5, 
egilish va siqilishga 
50-100 
MPa ga teng.
11.3-rasm. G rafitoplastlar texnikada.
Shishaplastlar.
B unday plastiklarda bogMovchi m odda sifatida, 
bosimsiz o ‘rtacha haroratda qotish xususiyatiga ega poliefir va epoksid 
smolalari kabi, qayta ishlash uchun yuqori harorat 
(170°S) 
va 
10 
M Pa 
gacha bosim talab qiluvchi fenol-form aldegidli, kremniyorganik, furanli 
va boshqa sm olalar ham qoMlanadi. Bunday plastm assalarda tolasining 
qalinligi 2-20 mkm. bo‘lgan shisha tola to ‘ldirgich sifatida xizm at qiladi. 
M aydalangan shishalar shisha qaynatuvchi pechlarda neft yoki gaz 
yoqilg‘isi bilan suyuqlantiriladi. Keyin parmalangan, yong‘inga chidamli 
plastinalar (filerlar) orqali siqib chiqariladi. T ushayotgan tom chilar 
ketidan ingichka ip ko‘rinishida uzunligi 20 km. gacha bo‘lgan shisha tola 
barabanga o ‘raladi. Puflash uslubi (shisha eritmasi bug‘ bilan puflanadi) 
bilan kalta shtapel tolalari olinib, ulardan shisha namat va shisha matlar 
tayyorlanadi.
Bu keng guruhli konstruksiyali plastm assalarning paydo b o ‘lishi, 
qurilish, samolyotsozlik, tem iry o ‘l transporti, avtomobilsozlik, kemasozlik 
va boshqa texnika sohalarida asosiy konstruksion material sifatida q o ‘llash 
imkonini berdi. Ilgari bu sohalarda katta o ‘lchamli buyumlar tayyorlash 
uchun m etall, y o g ‘och va boshqa an ’anaviy qurilish m ateriallaridan 
foydalanilgan.
Tarkibidagi to‘ldirgich turlariga ko‘ra shisha-plastiklarning quyidagi 
turlari mavjud: shishatolalilar, shishatekstolitlar, anizotropli va izotropli 
(barcha y o ‘nalishlar bo‘yicha pishiq va mustahkam).
171

---