Mamleketlik universiteti jumanov m. A

XVI BAP. EKOLOGIYALIQ QAWIPSIZLIK НАМ
TURAQLI RAWAJLANIW
Tayam sh sozler: ekologiyaliq qawip, global, regional
, 
milliy,
local, ekologiyaliq qdwipsizlik, ekonomika, konstituciya, nizam,
licenziya, 
statya, 
kancana, 
mzam 
normalari, 
ekspertiza,
kommunal, sanaat, 
transport, 
atmosfera, 
ekosistema, 
ozon
tesikleri, deklaraciya, koevolyuciya.
16.1. Ekologiyaliq qawipsizlikti tamiyinlewdin huqiqiv
tiykarlari
Biigingi kiini har-bir mamlekettin giillep rawajlamwi ushm 
3 faktor zanir. Bular: 1) ekonomikamn siyasattan ustemligi,
2) kushli socialliq qorgaw ham 3) ekologiyaliq qawipsizlik.
Ekologiyaliq qawipsizlik 
degende qorshagan tabiyiy ortaliq 
jagdaymm organizmlerdin tirishiligi ushin talaplarma juwap bere 
aliwi, yagmy insanlar ushin salamat, taza ham qolayli tabiyiy 
sharayatqa iye qorshagan - ortaliqqa tiisiniledi.
Ekologiyaliq qawip degende qorshagan ortaliqtm jagdayi 
ham insanlardm omir qawipsizligine tuwn yaki janapay ziyan 
jetkizetugm tabiyiy ham texnogen xarakterdegi hadiyseler 
tiisiniledi. Ekologiyaliq qawipsizlikke qawiplerdin jergilikli, 
milliy, regional ham global darejeleri ajiratiladi (66-siiwret).
Xaliqtin ishimlik suw menen tamiyinleniwi, hawanm 
pataslaniwi, 
shigindilar 
mashqalasm 
jergilikli 
darejedegi 
ekologiyaliq qawipler qatarina da kiritiw mumkin.
6zbekistan 
Respublikasinda 
ekologiyaliq 
qawipsizlikti 
tamiyinlew strategiyasi ekologiya tarawindagi shaxs, jamiyet ham 
mamlekettin Ozbekistan Respublikasmin milliy qawipsizlik 
Koncepciyasi ham Konstituciyasinda 
belgilengen omirdegi 
zanirli maplerinen kelip shigadi.
Shaxstm omirdegi zanirli maplerine:
445

---

- insannin omir qawipsizligi ushm optimal ekologiyaliq 
sharayatlardi tamiyinlew, xaliq salamatligm qorgaw kiredi.
Jamiyettin omirdegi zarur maplerine:
- turaqli rawajlandmw, regionda ekologiyaliq jagdaydm 
turaqliligi, salamat turmis tarzin tiirlendiriw;
- ekonomikamn daslepki tarmaqlannda ilimiy-texnikaliq 
rawajlandiriwdm joqan darejesin tamiyinlew;
- milliy 
qawipsizliktin 
natiyjeli 
sistemasin jaratiw, 
6zbekistannm kollektiv qawipsizlik ham birge islesiwinin 
regional ham global sistemalari quramma tabiyiy qosiliwina 
tamiyinlew kiredi.
Har bir boleklengen mamlekette ekologiyaliq qawipsizlikti 
tamiyinlewdin ahmiyetli bagdarlan belgilengen. Ozbekistanda, 
bazar ekonomikasina otiw sharayatinda tabiyiy resurslardan 
paydalamw ham qorshagan ortaliqti pataslawdan saqlaw bansmda 
unamli ozgerisler amelge asti. Ekologiyaliq qawipsizlikti 
tamiyinlew ham ekologiyaliq qawiplerdin aldm aliw ushm 
6zbekistanda birinshi nawbette ilajlardi amelge asrnw maqsetke 
muwapiq:
1. Tabiyiy resurslardan, sonin ishinde, suw, jer, mineral 
shiyki zat ham biologiyaliq resurslardan kompleks paydalamw;
2. 
Respublika 
territoriyasinda 
qorshagan 
ortaliqtin 
pataslamwinm 
ekologo-gigienik 
ham 
sanitar 
olshemlerin 
kemeytiriw;
3. Ekologiyaliq 
qawipli zona-Aral boyinda, sonday-aq 
mamlekettin basqa ekologiyaliq maqul emes regionlannda 
ekologiyaliq jagdayin tiklew ham salamatlastmw boymsha 
kompleks ilajlardi amelge asmw;
446

---

3
SMHWHM