Mamleketlik universiteti jumanov m. A

Populyaciyanin bolekleniw darejesi. 
Eger turdin agzalari 
ken kenislikte barhama koship ham aralasip jurse bunday tur 
populyaciyanin 
sam 
ulken 
bolmaydi. 
Ulken migraciyali 
uqipliliqqa maselen, arqa suwinlan ham pesecler iye boladi. Belgi 
sahw natiyjelerinin korsetiwinshe, pesecler bir mawsimde 
kobcyiw ominan juzlegen, al arasmda mmlagan km. ge shekem 
orin 
awistiradi. 
Arqa suwmlan hatte juzlegen km. masshtabta 
regulyar turde mawsimli orin awistiradi. Bunday turlerdin 
populyaciyalan arasmdagi shegaralar adette iri geografiyaliq 
tosiqlar boyinsha otedi: ken daryalar, bugazlar, taw dizbekleri 
h.t.b. Ayirim jagdaylarda hareketshen tur salistirmali ulken 
bolmagan arealda bir - jalgiz populyaciya boliwi mumkin, 
maselen kavkaz turi padasi usi taw massivinin eki tiykargi 
dizbekleri boymsha barha koship juredi.
Aralasiwga uqipliligi azzi rawajlangan tur qurammda 
landshafttin mozaykaligm sawlelendiriwshi koplegen mayda 
populyaciyalar duziledi. Osimlikler ham az hareketleniwshi 
haywanlar populyaciyalarmm sam ortaliqtin har-qiylihgimn 
darejesine tikkeley baylanisli. Maselen, tawli rayonlarda bunday 
turlerdin territoriyaliq panqlamwi (differenciyalamwi) tegis ashiq 
kenisliktegilerge qaraganda barha biraz quramali bolip keledi. 
Populyaciyalardin kopligi tek ortaliqtm differenciyasi menen 
emes, al minez quliq qasiyetleri menen amqlanatugin turge misal 
etip qomr ayiwdi korsetsek boladi. Ayiwlar ozinin jasaw 
ortahgma juda jaqmligi menen ayirilip turadi, sonliqtan ken areal 
shegaralarmda 
bir-birinen 
bir 
qatar 
qasiyetleri 
boymsha 
ayirilatugin koplegen mayda toparlar ushirasadi.
8.2. Turdin populyaciyahq strukturasi
214

---

Qonsi tur populyaciyasmm bolekleniw darejesi har-qiyli 
boladi. 
Ayrnm jagdaylarda 
olar jasaw 
ushm jaramsiz 
territoriyalarga keskin bolingen ham kenislikte amq sheklengen. 
Maselen, koldegi bir-birinen izolyaciyalangan okun ham lin baligi 
yamasa oazis ham sholistanlardagi darya tegisliklerindegi 
plastinka tisli alaman tishqan, aq murtli slavka, hind togay 
shimshigi ham basqa turlerdin populyaciyalan.
Qarama-qarsi variant - ken maydanda turdin toliq tarqaliwi. 
Tarqaliwdm bunday xarakteri maselen, qurgaq sahra ham yarim 
sholdegi kishi balpaq tishqanga tan. Bul landshaftlarda olardin 
tigizligi hamme jerde joqan.
Tiirdin toliq tarqaliwina basqa misal etip jeti tochkali xan 
qizm aytsaq boladi. Bul qonizlar juda har-qiyli biotoplarda ham 
har-qiyli tabiyiy zonalarda ushirasadi. Bul tur sonday aq qis aldi 
migraciyasi 
menen 
xarakterlenedi. 
Bunday 
jagdaylarda 
populyaciyalar arasmdagi shegaralar derlik korinbeydi. Biraq 
birgelikte jasawshi osoblar areal din basqa boliminin wakillerine 
qaraganda bir-biri menen jiyi baylanista boladi, bir-birinen 
boleklengen