K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Nazorat savollari:
1. Neft deganda nimani tushunasiz?
2. Neft tarkibiga qanday elementlar kiradi?
3. Neftning kimyoviy tarkibi qanday?
4. Neft tarkibidagi parafinli uglevodorodlarning xossalarini ayting. 
5. Neft tarkibidagi naftenli uglevodorodlarning xossalarini ayting. 
6. Neft tarkibidagi to‘yinmagan uglevodorodlar qanday hosil bo‘ladi? 
7. Neft tarkibidagi aromatik uglevodorodlarning xossalarini ayting. 
8. Neft tarkibidagi smola-asfaltli moddalar qanday birikma? 
9. Neft tarkibidagi oltingugurtli va azotli birikmalarning xususiyatla-
rini aytib bering. 
10. To‘g‘ridan to‘g‘ri haydash usuli haqida gapirib bering. 
11. Neftga kimyoviy usullarda ishlov berish haqida aytib bering. 
12. Yonilg‘ini sulfat kislota bilan tozalash usuli qanday olib boriladi? 
13. Gidrogenizatsion tozalash usuli haqida gapirib bering 
14. Adsorbentlar yordamida tozalash usuli haqida gapirib bering. 

---

22
II BOB.
 AVTOMOBIL BENZINLARI
2. 1.
 Avtomobil benzinlariga qo‘yiladigan
ekspluatatsion talablar
Ichki yonuv dvigatellarida yonuvchi aralashma yonganida, 
unin g kimyoviy energiyasi dastlab issiqlik energiyasiga, keyin esa 
mexanik ishga aylanadi. Porshenli dvigatellarda issiqlik energiya-
sining 20–42 foizi foydali ishga aylanadi. Jumladan, karburatorli 
dvigatellarda 24–30 foiz, dizel dvigatellarda 28–42 foiz va gazsi-
mon yonilg‘ida ishlaydigan dvigatellarda 23–28 foiz. Issiqlikning 
qolgan qismi befoyda sarflanadi. Ish bajargan gazlar issiq holda at
-
mosferaga chiqarib yuboriladi va issiqlikning bir qismini (taxminan 
33 foizini) o‘zi bilan olib ketadi. Dvigatel ishlayotganida detallar 
qiziydi, bu detallar suyuqlik yoki havo bilan sovitiladi, bunda ham 
ko‘p miqdordagi energiya (taxminan 29 foiz) befoyda sarflanadi. 
Gazlarni kiritish va siqishga, silindr-porshenli guruh, tirsakli val 
podshipniklari va boshqa detallardagi ishqalanishni yengishga ham 
anchagina (7–13 foiz) energiya sarflanadi (2. 1­ rasm). 
Karburatorli va injektori yonilg‘i sifatida, odatda, benzin ishla-
tiladi.