Samarqand davlat universiteti қозон миллий тадқИҚотлар технология университети

 
Nazorat savollari 
1.
Qanday hollarda ikkinchi tartibli rejalashtirishga kirishiladi ? 
2.
Ikkinchi tartibli rejalarning turlarini ayting. 
3.
Ikkinchi tartibli ortogonal rejalashtirishning mohiyati nimadan 
iborat ? 
4.
Rotatabelli ikkinchi darajali rejalashtirishning mohiyatini ayting. 
5.
Ikkinchi 
darajali 
polinomni 
olgandan 
keyin 
sizning 
harakatlaringiz nimadan iborat bo„ladi ?
7.4. Rejalashtirish va maqbullashtirishning simpleks usuli 
Simpleks usul javob sirti bo„ylab chiqish bosqichida qo„llaniladi. 
Simpleks deb 
n + 1
cho„qqiga ega bo„lgan to„g„ri ko„p tomonga 
aytiladi, bunda 
n 
– jarayonga ta‟sir etuvchi omillar soni. 
Agar 
n=1 
bo„lsa, simpleks chiziqning bo„lagidir, 
n=2 – 
to„g„ri 
uchburchak, 
n=3 – 
tetraedr va h.z. 
Simpleks rejalashtirish usulining ketma-ketligi quyidagilardan 
iborat: ko„tarilishni boshlash, tajribalarning boshlang„ich seriyasini 
shunday rejalashtirish kerakki, bu tajribalarning shartlariga mos nuqtalar 
ko„p o„lchovli omilli fazoda to„g„ri simpleksni hosil qilsin. 
Dastlabki tajribalar seriyasi asl simpleksning vertikallariga mos keladi 
(7.5-rasm, 1 2 3 no„qtalar). 

---

149 
7.5-rasm. Optimumga harakat sxemasi 
Dastlabki tajribalarning shartlari jarayonning ma‟lum texnologik 
rejimlaridan eng qulaylariga mos keladigan omillarning qiymatlaridan 
tanlanadi. 
Birinchi qator tajribalari amalga oshiriladi (7.5-rasm, 1, 2, 3 
nuqtalar), shundan so„ng eng yomon natija bergan nuqta (tajriba) 
aniqlanadi (7.5-rasmdagi 1, 2 va 3-nuqtada chiqish parametrlarining 
qiymatlari taqqoslanadi).
Bizning chizmamizda bu nuqta 1. Bu "yomon" nuqta biror yangiga 
o„zgartiriladi (7.5-rasm, 4-no„qta), bu simpleks tomoniga nisbatan 
qarama-qarshi oynadagi tasvirini ifodalovchi nuqta (vol. 2-jild. 3 shakl. 
7.5-rasm, 2-nuqta – 3-nuqta). Yangi nuqtada tajriba o„tkaziladi (4-
tajriba). Keyingi tajribalar natijalari yangi simpleks (2,3,4) cho„qqilarida 
taqqoslanadi, eng "muvaffaqiyatsiz" i tashlanadi va simpleksning bu 
cho„qqisi boshqa yangisiga (7.5-rasm, 3-nuqta 5-nuqtaga) o„tkaziladi. 
Yangi simpleks (2, 4, 5 nuqtalar, 7.5-rasm) olinadi va hokazo. 
Ushbu tamoil optimumga erishilgancha davom ettiriladi. 
Dastlabki simpleksning cho„qqilari (tajriba shartlari) mahsus jadval 
yordamida beriladi (7.7-jadval). 
bunda 
oldingi simpleksdagi eng yomon nuqtadagi (tajribadagi) 
–
chi 
omilning 
qiymati; 
– 
qarama-qarshi 
tomon 
markaining 
koordinatasi, u quyidagicha joylashgan: 

---

150 
∑