O. T. Alayiya, sh. Q, Q o d ir o V a. N. Q q d ir o V, sh. H. H a m r o q u lo V e. H. H a lilo y

M iyachani olib tashlash natijalari.
M iyachani olib tashlash yoki 
shikastlash natijasida statik va stato-kinetik reflekslar buziladi; ayniqsa 
ixtiyoriy harakatlar izdan chiqadi. Bundan anglashiladiki, miyacha, 
birinchidan, gavda vaziyatining tonik reflekslariga va holat reflekslariga 
(bu reflekslarni miya o‘zanining markazlari yuzaga chiqaradi), ikkinchidan, 
katta yarim sharlar p o ‘stlog‘ining motor zonasiga va u bilan bog‘langan 
nerv markazlariga ta ’sir etadi.
M iyachaning bir yarm i olib tashlangach tegishli tomondagi oyoq 
yozilib qoladi: hayvon o ‘m idan turmoqchi bo‘lib burilgandayonboshlab 
yiqiladi yoki operatsiya qilingan tom onga doira b o ‘ylab harakatlana 
boshlaydi 
(manej harakatlari).
Keyinchalik, dastlabki og‘ir hodisalar 
o ‘tib ketgach, hayvon o ‘rnidan tura va yura boshlaydi, lekin operatsiya 
qilingan tomondagi harakatlam ing beo‘xshovlik va buzilish elementlari 
umrbod saqlanadi.
M iyacha butunlay olib tashlanganda yanada og‘ir hodisalar ro ‘y 
beradi. Operatsiyadan keyingi dastlabki kunlarda hayvon tamomila ojiz 
bo‘ladi; uning oyoqqa turishga urinishi muvaffaqiyatsizlik bilan tugaydi. 
Harakatlar sekin-asta tiklanadi-yu tartibsizligicha qolaveradi. Hayvon 
gandraklaydi, yiqilib tushadi, boshi va ayoqlari bir talay ortiqcha 
harakatlar qiladi; bu harakatlar beqiyos katta va noaniq bo‘ladi. Hayvon 
tikka turganda muvozanatni saqlash uchun oyoqlarini keng qo‘yishga 
m ajburbo‘ladi.
Odamning miyachasi zararlangan taqdirda ko'zini ochib tikka tursa 
rosa gandiraklaydi, ko‘zini yumib olsa, yiqiladi, entak-tentak yuradi; 
h arak atlar u y g ‘unlashm agan b o ‘ladi, m u sk u llarn in g an tag o n istik
guruhlari bilan tez harakat qilish imkoniyati, masalan,, qo‘lni qatorasiga 
bir necha m arta bukish va yozish im koniyati buziladi (bu sim ptom
adiadohokinez
deb ataladi).
129

---

H a y v o n la rn in g m iy a c h a sin i o lib ta s h la s h d a n k e y in h a ra k a t 
apparatining buzilish simptomlarini birinchi marta L.Lyuchiani mukammal 
tasvir etgan uch simptom: atoniya, asteniya va astaziya keiib chiqqanini 
k u z a tg a n . K e y in c h a lik y a n a b o s h q a s im p to m la r; a to k s iy a , 
dezekvilibratsiya va dismetriya ham tasvir etilgan.
Dezekvilibratsiya
muvozanatning buzilishidan iborat. M aymunlar 
miyachasining flokulo-nodulyar b o ‘lagi olib tashlanganda shu simptom 
kuzatiladi, chunki bu b o ‘lak uzunchoq miyaning vestibulyar yadrolari 
bilan chambarchas bog‘langandir. Bunday operatsiyadan keyin gavda 
vaziyati reflekslari va ixtiyoriy harakatlar aytarli buzilm asdan turib 
muvozanat ro ‘y-rost buziladi. Operatsiya qilingan maymun yotsa, unda 
harakat buzilishi hech bir qayd qilinmaydi. Hayvon ovqatni q o ‘li bilan 
olib og!ziga yaqinlashtira oladi, o ‘tira oladi, lekin buning uchun devorga 
suyanishga majbur bo‘ladi, tikka turishga esa qurbi yetmaydi. Hayvon 
yurganda qafas devorlariga yopishishga m ajbur b o ia d i.
M u sk u llar to n u sin in g y o ‘qolishi, y a ’ni 
atoniya
m iyacha olib 
tashlangach bir necha kundan keyin ro‘y beradi (operatsiyadan keyingi 
dastlabki vaqtda muskullar tonusi, ayniqsa yozuvchi m uskullar tonusi 
k e sk in d arajad a oshgan b o ‘ladi). L .A .O rb elin in g k u z a tish la rig a
qaraganda, b a ’zi muskul guruhlarining tonusi uzoq muddatdan keyin 
oshib qolishi mumkin. Shu sababli miyachani olib tashlash muskullar 
tonusining yo‘qolishida, ya’ni atoniyada emas, balki muskullar tonusining 
boshqarilmay qolishida, y a ’ni 
distoniyada
namoyon bo'ladi, deb aytish 
to ‘g ‘riroqdir. M iyachaning orqa b o ‘iagidagi oldingi qism va toshsimon 
yadro muskul tonusining boshqarilishida alohida ahamiyafga ega.