2 mundarija kirish. 1-bob. Sanoat korxonalarda mahsulot ishlab chiqarish tannarxi shakllanishining nazariy va xukukiy asoslari

-
61
-
 
mehnatni korxonaning ichida uyushtirishni yaxshilash mahsulot tannarxini 
pasaytirishning ta’minlovchi omillari bo’lib hisoblanadi. Masalan, texnika taraqqiyoti 
mahsulot tannarxini pasaytirishning barcha manbalariga ta’sir ko’rsatadi. Ishlab 
chiqarishni elektrlashtirish va elektronizasiyalash hamda kompleks avtomatlashtirish, 
ximiyalash mahsulot tayyorlash uchun sarflanadigan solishtirma xarajatlarni 
kamaytiradi. 
Har bir korxonada mahsulot tannarxini pasaytirish darajasini hisoblash uchun 
eng avvalo undagi rezervlarni, ya’ni foydalanilmayotgan imkoniyatlarni aniqlash 
kerak. Ular ko’zga tashlanadigan, yuzaki, juda murakkab, ko’z ilg’amaydigan 
bo’lishi mumkin. Faqat chuqur, har taraflama iqtisodiy-texnik tahlildan keyin ularni 
aniqlash, topish mumkin bo’ladi. 
Rezervlar har xil belgilarga qarab guruhlarga ajratilishi mumkin. Ular eng 
avvalo to’planish joyiga qarab ichki ishlab chiqarish va tashqi rezervlarga ajraladi. 
Tashqi rezervlarga tarmoqlar bo’yicha rezervlar, regional (hududiy) va tabiiy-
ekologik rezervlar kiradi. 
Rezervlar safarbar etilishi muddati bo’yicha joriy va istiqbolli rezervlarga 
ajraladi. 
Rezervlarni ishlab chiqarish jarayonlarining elementlari bo’yicha ham 
guruhlarga bo’lish mumkin. Bunday rezervlarga mehnat, moddiy va asosiy 
fondlardan foydalanish rezervlari kiradi. 
Korxona yoki tarmoq faoliyatini tahlil etish uchun rezervlarni ikkiga bo’lib 
ko’rish mumkin: 
- 
tashkiliy-texnikaviy rezervlar; 
- 
ijtimoiy-iqtisodiy rezervlar. 
Mana shu yuqorida keltirilgan barcha rezervlar, ya’ni foydalanilmayotgan 
imkoniyatlarni safarbar etish, ishga solish hamda shu asosda tannarxni keskin 
pasaytirish uchun bir qator omillardan keng foydalanish va ularni hisoblab chiqish 
kerak. U ishning metodikasi, usulini “Korxonalar faoliyatini tashkil etish, 
rejalashtirish 
va 
boshqarish” 
fanidan 
o’qiladigan ma’ruzalarda, amaliy 

---