Rivojlangan darslik lotin tayyor doc

 
 

---

241
9.4.1.-jadval 
Mintaqalar va mamlakatlar bo`yicha ta’sischi – korporatsiyalar va ularning 
chet elllarda shahobchalari miqdori 
Mintaqa/mamlakat
Yil 
Mamlakatda 
joylashgan 
ta’sischi 
korpora-
tsiyalar 
Mamla-
katda 
joylash-gan 
chet el 
firmalari 
1 
2 
3 
4 
Rivojlangan mamlakatlar 
43442 v 
96620 
G`arbiy yevropa 
33302 
63782 
Evropa Ittifoqi 
27846 v 
54875 
G`arbiy yevropa va boshqa 
mamlakatlar 
6044 
9111 
Yaponiya 
2001 
4821 
3241 
AQSH 
2001 
3838 
2001 
Boshqa rivojlangan mamlakatlar 
2530 
10916 
Rivojlanayotgan mamlakatlar 
11421 
2509 
Afrika 
42 
375 
Lotin Amerikasi va Karib dengizi 
havzasidagi mamlakatlar 
1341 
2323 
Evropaning o`tish davri mamlaktalari 
(Xorvatiya, Sloveniya, sobiq 
Yugoslaviya) 
1482 
6045 
Janubiy, Sharqiy va Janubi – Sharqiy 
Osiyo 
7324 
214621 
Koreya Respublikasi 
2002 
48059 
4120 
Xitoy 
2002 
379452 
175112 
G`arbiy Osiyo (Bahrayn, Ummon, 
Saudiya Arabiston, Turkiya, Markaziy 
Osiyo) 
555 
2790 
Tinch okeani (Fidji) 
2001 
- 
1198 
Markaziy va Sharqiy yevropa
980 
141612 
Butun dunyo bo`yicha 
5930 
471719 

---

242
Yaponiya ishchilari dunyoda eng yuqori ish haqiga ega. Bu mehnat bilan 
menejment o`rtasida to`la kelishuvning katta asosi bo`lib hisoblanadi. Masalan, ish 
kunining yo`qotilishi bo`yicha yetakchi rivojlangan mamlakatlar ichida yaponiya eng 
past o`rinda turadi. Ma’lumki, ish kunlarini yo`qotish avvalo mehnat bo`yicha 
kelishmovchilik sababi bilan yuz beradiki, ishchilar o`z boshliqlariga qarshi norozilik 
bildirishini natijasi hisoblanadi. 
Yaponiya korxonalarida texnika xavfsizligi darajasi juda yuqori. Bularning 
barchasi ish kuchi sifatining yuqoriligi va buning raqobatbardoshlikka ta’siri 
kattaligini ko`rsatadi. 
Keyingi yillarda Yaponiya ishlab chiqarish menejmenti tizimi va 
boshqarishda bir qancha takomillashuv amalga oshmoqda. Bunda “Toyotizm” yangi 
modeli ahamiyatlidir. Buni ishlab chiqqan Toyota firmasidir. Yangi tizim 
standartlikning ustuvorligini saqlagan xolda diversifikatsiyalashgan mahsulotlar 
sifatini ko`tarish va moslashuv darajasini ko`tarish imkonini beradi. Ma’lumki, 
fordcha ommaviy mahsulot ishlab chiqarish modeli vaqtlarida bir qancha 
qiyinchiliklarga duch kelib, o`zgarish talab etgan xolda yangi texnologiyalarni 
yuzaga keltiradi.
Yangi tizimda “albatta o`z muhlatida” va “sifatni total nazorati” usulari ishlab 
chiqarilib, bular kompaniyalar bilan ta’mineotchlar o`rtaisda jips aloqani talab etadi. 
Ishlab chiqarishni ilmiy asosda olib borish, dizayn, injiniring va sanoat ishlab 
chiqarishini integratsiyalashuvi hamda yagona ishlab chiqarish jarayoni 
ц
ikliga 
aylantirish yuz beradi. Iste’molchilar va talab me’yoriga katta e’tibor beriladi. 
Bunday sharoitda inson resursi menejmenti yangi talablarni yuzaga keltiradi. Shu 
bilan birga ishchilarning malakasi, mutaxassisligi to`xtovsiz takomillashib borishi 
zarur bo`ladi.
Pravodgi “Toyotizm”dan kelib chiqadigan natija zarur mahsulotlarning zarur 
miqdorda va zarur vaqtda ishlab chiqarilishini ta’minlashga to`la erishuvdan 
iboratdir. Bu tizimda avtomatlashuv, ya’ni aqlli mashinalar yaratish va defektni 
avtomatikaning o`zi boshqarishi, bir vaqtda bir necha modellarni yig`ish, 

---

243
buyurtmachilar bilan ta’minotchilar o`rtasida axborot doimiyligini ta’minlash kabilar 
asos hisoblanadi.
Toyota avtomobil kompaniyasida qo`llanilgan bu ishlab chiqarish menejmenti 
tizimi boshqa mamlakatlarga ham tarqalgan va sanoatda inqilobiy o`zgarishlarga olib 
keldi. 
Yaponiya kompaniyalaridagi boshqaruv usuli qisqa vaqtda foyda olishga 
emas, balki foyda olishning doimiyligini ta’minlashga qaratilgandir. Shuning uchun 
Yaponiya menejmenti G`arbiy menejmentdan ko`p tomonlama farqlanadi. 
Yaponiya menejmenti dunyoda eng ilg`or hisoblanadi va u to`xtovsiz 
takomillashib 
boradi, 
og`ir 
xolatlarga 
moslashuvchan 
bo`lib, 
Yaponiya 
kompaniyalarining raqobatdoshligini ta’minlashda katta o`rin egallaydi. Shuning 
uchun ham bozor iqtisodiyotini rivojlantirishda Yaponiya iqtisodiyoti boshqaruvi 
tajribalarini o`rganib borish va foydalanish usullarini belgilab borish ahamiyatlidir.