Farmokognoziya oxiri p65

EFIR MOYLARINING KIMYOVIY TARKIBI
Efir moylari organik moddalar aralashmalaridan iborat
bo‘lib, tarkibiga barcha to‘yingan va to‘yinmagan birikmalar,
alifatik, siklik va aromatik uglevodorodlar, spirtlar, yog‘ kislo-
talar, fenollar, murakkab efirlar, aldegidlar, ketonlar, lakton-
lar va tarkibida azot hamda oltingugurt bo‘lgan boshqa organik
birikmalar kiradi.
Tarkibida kislorod bo‘lgan birikmalar va ularning efirlari efir
moylariga xushbo‘y hid beradi. Seskviterpenlar efir moylarining
yuqori haroratda qaynaydigan fraksiyasini tashkil etadi.
Efir moyining kimyoviy tarkibi o‘simlik yoshiga, ekiladigan
joyning iqlimiga va o‘sish davriga qarab o‘zgaradi.
EFIR MOYLARINI TAHLIL QILISH USULLARI
Efir moylarini tahlil qilishdan maqsad uning o‘simliklar
tarkibidagi miqdorini, xossalarini, fizik va kimyoviy konstanta-
larini hamda moy tarkibidagi ahamiyatga ega bo‘lgan ayrim qism-
lar miqdorini aniqlashdir.
O‘SIMLIK TARKIBIDAGI EFIR MOYI MIQDORINI
ANIQLASH (XI DF BO‘YICHA)
O‘simliklar tarkibidagi efir moyi miqdorini aniqlash uchun
1000 ml hajmdagi tagi dumaloq kolbaga 10—20 g maydalangan
o‘simlik organidan solib, ustiga 300 ml suv quyiladi va kolba

---

108
ustiga sharikli sovitgich tik holda o‘rnatiladi. Sovitgichning pastki
uchiga Ginzberg asbobchasini osib qo‘yib, kolba qizdiriladi.
Ginzberg asbobchasi U shaklidagi shisha naycha bo‘lib, bir uchi
ingichka va qisqaroq, ikkinchi uchi esa uzunroq, keng va
millimetrlarga bo‘lingan. Kolbadagi suyuqlik qaynagandan so‘ng,
suv bug‘lari efir moyi bug‘lari bilan sovitgichga ko‘tariladi va u
yerda suyuqlikka aylanib, Ginzberg asbobchasiga tomchilab
qaytib tushadi. Efir moyi suvdan yengil bo‘lgani uchun suyuq-
likning tepasiga yig‘iladi, suv asbobchaning qisqa uchidan
kolbaga oqib tushaveradi. Agar asbobcha ichidagi efir moyi
miqdori 10—20 minut ichida o‘zgarmasa, kolbani qizdirish
to‘xtatiladi. Kolba sovigandan so‘ng asbobchani olib, efir moyi
necha ml ekanligi aniqlanadi va foiz miqdori quyidagi formula
bo‘yicha hisoblanadi:
X
=
V
½100½100
m
½(100–
a
)
bunda: 
X
— o‘simlikdagi efir moyining hajm og‘irlikdagi foiz
miqdori; 
V
— Ginzberg asbobchasidagi efir moyining ml hajmi;
m
– tahlil uchun olingan o‘simlik organining miqdori; 
a
— mahsulot
namligi.
Agar aniqlanayotgan efir moyining zichligi 1 dan yuqori
bo‘lsa, Ginzberg asbobchasi ham shunga qarab moslashtiriladi.