Farmokognoziya oxiri p65

GAZANDA BARGI – FOLIA URTICAE
O‘simlikning nomi.
Ikki uyli gazanda (chayono‘t, chaqon-
g‘ich) — Urtica dioica L., gazandadoshlar — Urticaceae oila-
siga kiradi (13-rangli rasm).
Ko‘p yillik, ko‘pincha ikki uyli, bo‘yi 60—100, ba’zan 150
sm ga yetadi. Ildizpoyasi yer ostida sudralib o‘sadi. Poyasi tik
o‘suvchi, to‘mtoq, to‘rt qirrali, shoxlanmagan, ba’zan qara-
ma-qarshi shoxlangan. Bargi oddiy, tuxumsimon, o‘tkir uchli,

---

76
sertuk va yirik arrasimon qirrali, poyada bandi bilan qarama-
qarshi joylashgan. Gullari mayda, yashil, barg qo‘ltig‘idan
chiqqan boshoqqa to‘plangan. Guli bir jinsli, gulqo‘rg‘oni
oddiy, to‘rt bo‘lakka qirqilgan. Changchi gullarida otaligi 4 ta,
urug‘chi gullarida onalik tuguni bir xonali, yuqorida joylash-
gan. Mevasi — tuxumsimon yoki elliðssimon, sariq-kulrang
tusli yong‘oqcha. O‘simlikning hamma qismi achituvchi tuklar
bilan qoplangan.
Iyun oyining o‘rtalaridan boshlab kuzgacha gullaydi.
Geografik tarqalishi.
Yo‘l yoqalarida, ariq bo‘ylarida, nam
va salqin o‘rmonlarda, aholi yashaydigan yerlarga yaqin joy-
larda, butalar orasida va boshqa yerlarda o‘sadi. Asosan, Ros-
siyaning Yevropa qismida, Moldova, Ukraina, Belorus, Bol-
tiqbo‘yi respublikalarida, Kavkazda, Sibirda, Uzoq Sharqda,
O‘rta Osiyoda va Qozog‘istonda uchraydi.
Mahsulot, asosan, Boshqirdistonda, Volga daryosining o‘rta
qismidagi tumanlarda, Rossiyaning markaziy viloyatlarida,
Ukraina, Belorus va Shimoliy Kavkazda tayyorlanadi.
Mahsulot tayyorlash.
O‘simlik gullaganida faqat barglari
(qo‘lqop kiyib) terib olinadi. Ko‘pincha gazanda o‘simligining
yerustki qismini o‘rib olib, so‘litiladi, so‘ngra bargini qo‘l
bilan terib olinadi. O‘simlik so‘litilganda uning achituvchi
xususiyati yo‘qoladi. Soyada quritiladi.