Farmokognoziya oxiri p65

Kimyoviy tarkibi. 
Ildizi tarkibida taraksatsin va taraksa-
tserin achchiq glikozidlari, triterpen birikmalari, 24% gacha
inulin, kauchuk, yog‘ va boshqa moddalar bo‘ladi. Gul to‘plami
va bargi tarkibida karotinoidlar, triterpen spirtlar hamda vitamin
B
2
bor.
Mahsulot tarkibida inulin borligi 
Molish reaksiyasi
yor-
damida quyidagicha aniqlanadi: ildizdan kesib olingan bo‘lak-
chaga 
α
-naftolning spirtdagi 20% li eritmasidan 2—3 tomchi va
konsentrlangan sulfat kislotadan 1—2 tomchi tomizilsa, ildiz
bo‘lakchasi (inulin) binafsharangga bo‘yaladi. Agar 
α
- naftol
o‘rnida rezorsin yoki timolning spirtdagi 10% li eritmasi ishla-
tilsa, ildiz bo‘lakchasi qizil rangga bo‘yaladi.
Ishlatilishi.
Qoqi o‘simligining dorivor preparatlari achchiq
modda sifatida ishtaha ochish, ovqat hazm qilish jarayonini
yaxshilashda hamda o‘t haydovchi dori sifatida, quyuq ekstrakti
esa hab dori tayyorlashda qo‘llaniladi.
Dorivor preparatlari.
Qaynatma, ildizning quyuq ekstrakti.
Qoqining qirqilgan ildizi ishtaha ochuvchi, o‘t haydovchi va
me’da kasalligida ishlatiladigan choy-yig‘malar tarkibiga kiradi.
ACHCHIQ BODOM URUG‘I — SEMINA AMYGDALI
AMARAE
O‘simlikning nomi.
Bodom — Amygdalus communis L.
Achchiq bodom urug‘i zaharli. Uning tarkibida 2,5—3,5% amig-
dalin bo‘ladi. Agar yosh bola 5—10 dona achchiq bodom urug‘i
yesa zaharlanishi mumkin.
Odatda presslash usuli bilan bodom urug‘ining yog‘i olin-
gandan so‘ng qolgan kunjaradan achchiq bodom suvi tayyor-
lanadi. Achchiq bodom suvini butun urug‘dan tayyorlasa ham
bo‘ladi.
Achchiq bodom suvini olish uchun achchiq bodom kun-
jarasi (yoki yog‘i olingan va maydalangan bodom urug‘i) tarki-
bidagi amigdalinni emulsin fermenti ta‘sirida parchalash maq-
sadida unga iliq suv solib, bir necha soat issiq joyga qo‘yib
qo‘yiladi. So‘ngra glikozidning parchalangan mahsulotlari suv
bug‘i yordamida haydab olinadi. Distillatga o‘tgan tsianid
kislota va benzoy aldegid o‘zaro birlashib, benzoaldegidtsian-

---

207
gidrit hosil qiladi (achchiq bodom suv tarkibidagi tsianid
kislotaning 80% gacha yaqinini benzoy aldegid bilan birlash-
gan, qolgani esa sof holda bo‘lishi mumkin).
Achchiq bodom suvi tarkibidagi sof va birlashgan tsianid
kislota miqdori 0,09—0,11% dan oshmasligi lozim.
Ishlatilishi.
Achchiq bodom suvi bemorni tinchlantirish va
og‘riq qoldirish uchun tomchilar va miksturalar bilan birga
ishlatiladi. Amigdalin va achchiq bodom suvi dorixonalarda B
ro‘yxati bo‘yicha saqlanadi.
Achchiq bodom suvi o‘rnida taflon (Laurocerasus officinalis
Roem.) o‘simligi bargidan tayyorlangan suvni ishlatish mum-
kin. Taflon qora dengiz bo‘yida yovvoyi holda o‘sadigan doim
yashil buta yoki kichik daraxt. Taflon suvi ho‘l bargdan suv
bug‘i bilan haydab olinadi. Bu preparatda tsianid kislotaning
umumiy miqdori 0,1% dan oshiq bo‘lmasligi kerak.
Achchiq bodom suvini olishda shaftoli, achchiq danakli o‘rik
urug‘laridan ham foydalanish mumkin.