Farmokognoziya oxiri p65

Geografik tarqalishi.
Nishtarsimon afsonak qora, sho‘r tup-
roqli hamda qumli yerlarda, tog‘ bag‘irlarida, mayda shag‘alli
qiyalarda, begona o‘t sifatida bug‘doyzorlar orasida o‘sadi. Aso-
san, Sibirning cho‘l va o‘rmon-cho‘l zonasida, Qozog‘istonda,
Ukraina, Rossiyaning Yevropa qismida va O‘rta Osiyoda uchraydi.
Mahsulot Qirg‘izistonda, Rossiyaning Chita va Irkutsk viloyat-
larida, Krasnoyarsk o‘lkasi va Buryatiyada tayyorlanadi.
Turkiston termopsisi Qirg‘izistonda (Issiqko‘l atrofida, Shi-
moliy va Markaziy Tyanshanda hamda Qirg‘iz Olatog‘ida) uch-
raydi. Asosan, daryo vodiysida, ko‘l bo‘ylarida, tog‘ qiyalarida,
o‘tloqlarda, butalar orasida o‘sadi. Ketma-ket gulli afsonak O‘rta
Osiyoda (G‘arbiy Tyanshan tog‘larida, O‘zbekistonda Toshkent
viloyatining tog‘li tumanlarida) tog‘larning pastki qismidagi va
tog‘ etaklaridagi mayda tosh-tuproqli qiyalarda, tog‘ daryo
vodiylarida hamda begona o‘t sifatida bug‘doyzorlarda o‘sadi.
Mahsulot Toshkent viloyatida tayyorlanadi.
Mahsulot tayyorlash.
O‘simlikning yerustki qismi gulla-
ganida o‘rib olinadi. Soya yerda quritiladi, meva pishganda (av-
gust-sentabr oylarida) yig‘ib olinadi va ochiq yerda quritiladi.
Qurigan mevalar yanchiladi va urug‘i ajratib olinadi. Singan
urug‘lar g‘alvirda elab, ajratib tashlanadi.

---

173
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi. 
Tayyor mahsulot o‘simlik-
ning yerustki qismidan (poyasi, bargi va gullaridan) hamda
alohida urug‘lardan iborat. Poya 30 sm gacha uzunlikda, shox-
lanmagan yoki shoxlangan, jo‘yakli bo‘lib, siyrak, yumshoq
oq tuklar bilan qoplangan. Bargi qisqa bandli, uch plastinkali,
ikkita qo‘shimcha bargli, o‘tkir uchli, yuqori tomoni tuksiz,
pastki tomoni esa yopishgan tuklar bilan qoplangan. Barg
bo‘laklari cho‘ziq lansetsimon, ingichka, uzunligi 30—60
mm, eni 5—12 mm (namlanganda), qo‘shimcha barglari
lansetsimon, barg bandidan uzun va bargidan ikki marta kalta.
Gullari yirik, sariq rangli, gulkosachasi yopishqoq tukli,
qo‘ng‘iroqsimon, notekis besh tishli, tojbargi qiyshiq, beshta
bo‘lib, yuqoridagisi yelkanni, ikkita yon tomondagisi ku-
rakchani, pastki ikkitasi birlashib, qayiqchani eslatadi. Otaligi
10 ta, hammasi birlashmagan (boshqa dukkakdoshlardan
farqi), onalik tuguni bir xonali, yuqorida joylashgan.
Mahsulotning o‘ziga xos
kuchsiz hidi bor.
Nishtarsimon afsonakning
(lansetsimon termopsisning)
urug‘i silliq, yaltiroq, qo‘ng‘ir-
rangli, buyraksimon, yuma-loq,
kindikli bo‘lib, uzunligi 2,5—5
mm, qalinligi 0,5—3 mm ga teng.