|
“Zich to’dirgichlar (qum)” mavzusini «Insert» usulida o’rganish.
V
(tanish ma’lumot)
+
(
bu ma’lumot men
uchun yangilik
)
-
(bu fikr
ѐ
ki
mazkur
ma’lumotga
qarshiman?)
?
(mazkur
ma’lumotni
tushunmadim,
izoh kerak)
Qum, bu mayda
to’ldiruvchi .
Qum
tabiiy
(boyitilgan
va
fraktsiyalangan)
va
maydalangan
(boyitilgan,
fraktsiyalangan, shu
bilan
birga
tog’
jinslarini
shag’alga
aylantirishdagi
maydalash
chiqindilari)
turlari
mavjud.
Betonda
qumni
optimal
miqdorda ishlatganda
tsement
sarfini
kamaytirishga
va
mustahkamlikni
oshirishga erishiladi.
Oddiy og’ir beton
uchun uyilma zichligi
1400kg/m
3
dan
yuqori
va
dona
zichligi 2.0g/sm
3
dan
yuqori
qumlar
ishlatiladi.
10
mm
dan
katta
donalar
0,5%
(massa
bo’yicha) gacha
ruxsat etiladi,
O’ZRST 728-
96 “Og’ir va
mayda
to’ldirgichli
beton”
183
4. «Muammoli vaziyat» metodi
Muammoli vaziyat-talabalarga muammoli vaziyatlarni tahlil qilish va
ularning yechimini to’ishga asoslangan metoddir.
«Muammoli vaziyat» metodi uchun tanlagan topshiriqning murakkabligi
talabalarning bilim darajalariga mos kelishi kerak. Ular qo’yilgan muammoning
yechimini to’ishga qodir bo’lishlari kerak, aks holda yechimni to’a olmagach,
talabalarning qiziqishlari so’nishiga, o’zlariga bo’lgan ishonchlarining
yo’qolishiga olib keladi.
«Muammoli vaziyat» metodining afzalliklari:
talabalarda mustaqil fikrlash qobiliyatlarini shakllantiradi;
talabalar sabab, farq va tahsirlarni to’ishni o’rganadilar;
talabalarning bilim va tajribalarini baxolash uchun yaxshi imkoniyat
yaratiladi;
talabalar fikr va natijalarni taxlil qilishni o’rganadilar.
«Muammoli vaziyat» metodining kamchiliklari:
talabalarda yuqori motivatsiya talab etiladi;
qo’yilgan muammo talabalarning bilim darajasiga mos kelishi kerak;
ko’p vaqt talab etiladi.
Masalan quyidagi savol berish mumkin – yuqori mustahkam betonlar uchun
to’ldiruvchilarning qaysi turi qo’llaniladi (chaqiq toshmi yoki shag’al)?
5. «Aqliy xujum» metodi
«Aqliy xujum» Amerika olimlari tomonidan ishlab chiqilishi ehtirof etilsa-
da, bu metod mualliflari bizning ajdodlarimizdir. Xali Amerika kashf etilmagan bir
davrda o’z aql mashhalasi bilan dunyoni yoritgan qomusiy olimlarimizni (Axmad
al Farg’oniy, Abu Nasr Forobiy, Ibn Sino, Beruniy va boshqalar) olasizmi, yoki
yetti iqlimni zabt etgan shoxu sultonlarimizni olasizmi, ular o’z muammolarini
yechishda ana shu metoddan keng foydalanishgan. Bobokolonlarimiz bu metodni
boshqacha nomlashgan, yahni: «kengash», «mashvarat», «maslaxat» deb atashgan.
184
Misol uchun, Sohibqiron Amir Temur saltanat oldida turgan muammolarni
yechishda mashvarat chaqiribbarcha saroy axlining, vaziru-ulamolarning,
farzandlarining fikrlarini diqqat bilan eshitgan va ular asosida yagona xukm
chiqargan. Bu xolatlar ko’proq xarbiy yurish oldidan chaqirilgan mashvaratlarda
namoyon bo’ladi.
Bugun ana shular haqida o’yga tolib, «g’arb sharqdan o’rgangan»ligiga yana
bir karra ishonch xosil qilamiz.Aqliy xujum-g’oyalarni generatsiya (ishlab chiqish)
qilish metodidir. «Aqliy xujum» metodi biror muammoni yechishda talabalar
tomonidan bildirilgan erkin fikr va mulohazalarni to’plab, ular orqali ma’lum bir
yechimga kelinadigan eng samarali metoddir. Aqliy xujum metodining yozma va
og’zaki shakllari mavjud. Og’zaki shaklida pedagog tomonidan berilgan savolga
-talabalarning har biri o’z fikrini og’zaki bildiradi. Talabalar o’z javoblarini aniq
va qisqa tarzda bayon etadilar. Yozma shaklida esa berilgan savolga talabalar o’z
javoblarini qog’oz kartochkalarga qisqa va barchaga ko’rinarli tarzda yozadilar.
Javoblar
doskaga
(magnitlar
yordamida)
yoki «pinbord» doskasiga
mahkamlanadi. «Aqliy xujum» metodining yozma shaklida javoblarni ma’lum
belgilar bo’yicha guruhlab chiqish imkoniyati mavjuddir. Ushbu metod turi va
ijobiy qo’llanilganda shaxsni erkin, ijodiy va nostandart fikrlashga o’rgatadi.
Aqliy xujum metodidan foydalanilganda talabalarning barchasini jalb etish
imkoniyati bo’ladi, shu jumladan, talabalarda muloqot qilish va munozara olib
borish madaniyati shakllanadi. Talabalarda o’z fikrini faqat og’zaki emas, balki
yozma ravishda bayon etish mahorati, mantiqiy va tizimli fikr yuritish ko’nikmasi
rivojlanadi. Bildirilgan fikrlarning baholanmasligi talabalarda turli g’oyalar
shakllanishiga olib keladi. Bu metod talabalarda ijodiy tafakkurni rivojlantirish
uchun xizmat qiladi.
«Aqliy xujum» metodi pedagog tomonidan qo’yilgan maqsadga qarab
amalga oshiriladi:
1.
Talabalarning boshlangich bilimlarini aniqlash maqsad qilib qo’yilganda,
bu metod darsning mavzuga kirish qismida amalga oshiriladi.
185
2.
Mavzuni takrorlash yoki bir mavzuni keyingi mavzu bilan bog’lash maqsad
qilib qo’yilganda-yangi mavzuga o’tish qismida amalga oshiriladi.
3.
O’tilgan mavzuni mustahkamlash maqsad qilib qo’yilganda-mavzudan so’ng,
darsning mustahkamlash qismida amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
