Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot

6.11-rasm. Ishlab chiqaruvchining muvozanat nuqtasi 
Ishlab chiqaruvchi Q
3
miqdorda ishlab chiqara olmaydi, nimaga deganda uning 
byudjeti Q
3
miqdordagi mahsulotni ishlab chiqarish uchun kerak bo‗lgan 
resurslarni sotib olishga etmaydi. Q
1
ham maksimal ishlab chiqarish hajmi bo‗la 
olmaydi, chunki bu xolatda ishlab chiqaruvchi o‗z byudjetnыy to‗liq sarflamaydi, 
demak u ishlab chiqarishni oshirishi mumkin. 
Q
2
miqdordagi mahsulot berilgan byudjetda eng maksimal mahsulot ishlab 
chiqarish hajmi hisoblanadi. E nuqtada Q
2
izokvanta bilan izokosta chizig‗i C 
kesishadi va ushbu E nuqta ishlab chiqaruvchining muvozanat xolatini ifodalaydi. 
E nuqtada izokvanta ham, izokosta ham bir xil yotiqlikka ega ekanligidan va 
izokvantaning yotiqligi chekli texnologik almashtirish normasi bilan o‗lchanishi, 
ya‘ni 
(6.8) 
va izokostaning yotiqligi - 
ga tengligini hisobga olsak, muvozanat E 
nuqta uchun quyidagi tenglik o‗rinli bo‗ladi: 
=
(6.9)
(6)-munosabatni quyidagicha yozamiz: 
=
(6.10) 

---

163 
(7)- tenglik ishlab chiqaruvchining muvozanat xolatini belgilovchi shart bo‗lib 
hisoblanadi. Muvozanat shart (7) shuni ko‗rsatadiki, cheklangan harajatda 
maksimal ishlab chiqarishga erishilganda ishlab chiqarish omillari uchun 
sarflangan har bir qo‗shimcha so‗m bir xil miqdordagi qo‗shimcha mahsulot ishlab 
chiqarishni ta‘minlaydi. 
Agar ishlab chiqarish omillaridan birining narxi oshsa, masalan ishchi kuchi 
narxi oshsa firma, bunday o‗zgarishga ishlab chiqarish jarayonida ishchi kuchini 
kapital bilan almashtirish bilan javob beradi. Bunday xolat quyidagi grafikda 
keltirilgan (6.12-rasm). 
6.12-rasm. Ishchi kuchini narxi oshganda uni kapital bilan almashtirish 
Boshlang‗ich xolatdagi S
1
izokostada maksimal ishlab chiqarish E
1
nuqtada 
erishiladi va L
1
, K
1
miqdordagi resurslar sarflanadi. Ishchi kuchining narxi 
oshganda izokosta S
2
xolatga o‗tadi. S
2
izokosta ishchi kuchi narxining 
oshganligini ifodalaydi. S
2
izokostada firma maksimal ishlab chiqarish hajmiga E
2
nuqtada erishadi va ishlab chiqarishga L
2
va K
2
miqdordagi resurslar sarflanadi. 
Ishchi kuchiga narxning oshishi, ishchi kuchidan foydalanishni qisqartiradi va 
kapitaldan foydalanishni oshiradi. Misol. Firmaning ishlab chiqarish funksiyasi 
quyidagi ko‗rinishga ega:
Q = 2
L
K
max 
Kapital narxi 4000 so‗m, ishchi kuchi narxi 12000 so‗m. Agar firma byudjeta 
120 ming so‗m bo‗lsa, u maksimal miqdorda mahsulot ishlab chiqarish uchun 

---

164 
qancha ishchi kuchidan va qancha miqdordagi kapitaldan foydalanadi? Maksimal 
ishlab chiqarish hajmi qancha bo‗ladi? 
Demak, masalaning ko‗rinishini quyidagicha yozamiz:
Q = 2- L- AT -> max. 
Firmaning byudjeta chegarasida 12
L+ 4
K < 120 
Izokostani chizamiz 
Umumiy formuladan foydalanib maksimal ishlab chiqarishni ta‘minlaydigan 
resurslar miqdorini aniqlaymiz. 
K=
= 
= 15 birlik, L=
= 
= 5 birlik, 
Demak, maksimal miqdori Q = 2- 5-15 = l50 birlik. 
Firma 150 birlik mahsulot ishlab chiqarish uchun 15 birlik kapitaldan va 5 
birlik ishchi kuchidan foydalanadi.