O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi farmakognoziya fanidan amaliy mashg’ulotlar bo’yicha o’quv qo’llanma

Bajariladigan ishlar:
a) efir moyi tarkibidagi aldegidlarni, ketonlarni va fenollarni aniqlash;
b) efir moylarini organoleptik tahlil qilish;
v) o’simlik mahsulotidagi efir moyi miqdorini XI - DF bo’yicha aniqlash.
2.1.Efir moylaridagi aldegid va ketonlar miqdorini aniqlash 
Efir moylaridagi aldegid va ketonlar miqdorini aniqlash, ular tarkibidagi karbonil 
guruhining ba’zi reaktivlar bilan suvda eriydigan birikmalar hosil qilishiga asoslangan.
Aniqlash texnikasi:
Buning uchun 50-100 ml hajmdagi Kassiy kolbasiga 5 ml efir 
moyi solinadi va ustiga natriy sulfitning 20% li eritmasidan 25-30 ml va 
fenolftaleinning 1% eritmasidan 5 tomchi qo’shib, tez-tez chayqatib turiladi, so’ngra 
suv hammomida qizdiriladi. Kolbadagi pushti rangli aralashma sirka kislotasining 3% 
li eritmasi bilan rangsizlanguncha qo’shiladi. analiz natijasida qolgan efir moyini 
kolbaning millimetrlarga bo’lingan yuqori qismiga chiqarish uchun kolba ichidagi 
suyuqlika natriy sulfit eritmasidan yoki suv qo’shiladi, so’ngra kolbaning ingichka 
qismiga chiqqan moy hajmi aniqlanadi. Aldegid yoki ketonlar miqdori quyidagi 
formula bilan hisoblanadi:
% =(5-a) x 100
bunda, a – tahlildan keyin qolgan efir moyining miqdori.
Reaksiya mexan
NaOH + CH3COOH- CH3COONa + H2O 
 
2.2 Efir moylari tarkibidagi fenollar miqdorini aniqlash 
1-Toshiriq:
Bajarilgan reaksiyani kuzating va berilgan formulaga qoyib,
 
aldegid va ketonlar miqdorini xisoblang? 

---

91 
Efir moylari tarkibidagi fenollar miqdorini aniqlash, ularni suvda eriydigan birikma – 
fenolyatlar hosil qilish reaksiyasiga asoslangan.
Aniqlash texnikasi:
Buning uchun 200-250 ml hajmdagi Kassiy kolbasiga 5 ml efir 
moyi solinadi, ustiga 5% natriy ishqorining eritmasidan 150 ml quyiladi va 15 daqiqa 
davomida yaxshilab chayqatiladi. So’ngra aralashmani tindirib, kolbani millimetrlarga 
bo’lingan yuqoridagi ingichka qismiga efir moyi chiqquncha 5 % li ishqor eritmasidan 
quyiladi. Bir soatdan so’ng kolbaning yuqori qismiga yig’ilgan efir moyining hajmi 
belgilanadi va quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi:
% =(5-a) x 100 
bunda, a- tahlildan keyin qolgan efir moyining miqdori.