O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi farmakognoziya fanidan amaliy mashg’ulotlar bo’yicha o’quv qo’llanma

Geografik tarqalishi.
Ariq, ko'l bo'ylarida, o'tloq, to'qay, butalar orasida va boshqa 
nam yerlarda o'sadi. Moldova, Ukraina, Belorus, Rossiyaning Ovrupo qismining 
o'rmon-cho'l zonasida va Qrim, Kavkaz, G'arbiy Sibir, Qozog'iston hamda O'rta 
Osiyoda uchraydi. Ukrainada o'stiriladi 
Mahsulot tayyorlash.
O'simlik ildizi belkurak, ketmon va boshqa asboblar bilan 
plantatsiyalarda o'stiriladiganlariniki esa traktor bilan kavlab olinadi. O'q ildizining 
yog'ochlangan qismi va mayda ildizlari qirqib tashlanadi, faqat yog'ochlanmagan 
yumshoq qismi va yo'g'on yon ildizlar qoldiriladi. Plantatsiyalarda o'stiriladigan 
o'simlik 2-3 yoshga kirganidan so'ng ildizi kavlab olinadi. Yig'ilgan ildizlarni 
tuproqdan tozalab, so'litiladi, so'ngra pichoq bilan kul rang probka qismi qirib 
tashlanadi. Mahsulot quritkichlarda 40° dan ortiq bo'lmagan haroratda quritiladi. 
Mahsulotning tashqi ko'rinishi.
Tayyor mahsulot silindrsimon, uchiga qarab biroz 
ingichkalangan, ustki tomoni oq yoki sarg'ishoq (arman gulxayriniki biroz kul rang 
tusli), uzunligi 35 sm gacha, diametri 0,5-1,5-2 sm Ii ildiz bo'laklaridan iborat. Ildiz 
sertolali bo'lganidan sindirilganida osonlik bilan darrov titilib ln~tadi. Mahsulotning 
o'ziga xos hidi va shirin mazasi bor. XI DF ga ko'ra mahsulotning namligi 14 foiz, 
umumiy kuli 8 foiz, 10 foizli xlorid kislotada erimaydigan kuli 0,5 foiz, yog'ochlangan 
ildiz qismi 3 foiz, probka qismidan yaxshi tozalanmagan ildizlar 3 foiz, organik 
aralashmalar 0,5 foiz va mineral aralashmalar 0,5 foizgacha bo'lishi kerak; mayda 
bo'laklarga qirqilgan mahsulotda 7 mm dan katta bo'lakchalar 15 foizdan, teshigining 
diametri 1 mm bo'lgan elakdan o'tadigan maydalangan qismi 3 foizdan ortiq 

---

33 
bo'lmasligi lozim. Gulxayri ildizi kukuni (poroshogi)ning tarkibida teshigining diametri 
0,315 mm bo'lgan elakdan o'tmaydigan bo'lakchalar miqdori 1 foizdan ortmasligi 
kerak.