‘zbekist0n respubukasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. Razzoqov, sh. Tashmatov, N. ‘R m 0N 0y iqtisodiy ta’limotlar tarixi

Ksenofont 
(taxminan m.av. 430-354), 
Platon
(Aflotun, 
taxminan m.av. 427-347), Aristotel (Arastu, m.av. 384-322) 
laming iqtisodiy qarashlarida yaqqol namoyon bo‘ldi.
«Ekonomiya» 
so‘zi («oykonomiya»: 
«oykos» 
uy, xo‘jalik va 
«nomos» - qonun, qoida) tom ma’noda uy xo‘jaligi to‘g‘risida qoida 
mazmuniga ega bo'lib, Ksenofontning maxsus asarining sarlavhasi 
bo‘lgan.
Ksenofont quldorlar mafkurasining himoyachisi hisoblanadi, 
qulchilikni tabiiy, obyektiv jarayon deb baholaydi, qul mehnatiga 
asoslangan natural xjalikni ulug'laydi. U, ayniqsa, qishloq xo'jaligi, 
dehqonchilikni farovonlik manbayi deb bilgan. Dehqonchilik tufayli 
odamlar o'zlariga hayot uchun kerakli hamma narsani oladilar. Dalada 
ishlash sog'liq uchun ham foydali (toza havo), ham iqtisodiy naf keltiradi.
Platon 
(Aflotun) 
«Davlat» 
va 
«Qonunlar» 
asarlarida ideal davlat 
qanday bo‘lishi kerakligini ochib bermoqchi bo‘ldi. Uningcha, bu 
davrda xususiy mulk va erkin xo'jalik tashabbusiga o‘rin yo‘q. U aholini 
uch toifaga ajratgan:
1. Faylasuflar
— davlatni boshqaruvchilar.
2. Harbiylar -
davlatni boshqarish apparatining bir qismi bo‘lib, 
ular biror mulk egasi bo‘lish huquqiga ega emas, iste’mol qilish esa 
ijtimoiy xarakterga ega bo'lishi kerak.
3. «
Qora»
toifa — dehqon, hunarmand va savdogarlardan iborat 
bo‘lib, ular mulk egasi bo‘lishi kerak.

---

Bu olimning mehnat taqsimoti, tovar, pul va savdogarlaming ajralib 
chiqishi o'rtasidagi aloqadorlik to‘g‘risidagi fikrini o'sha davr uchun 
buyuk kashfiyot deb baholash mumkin. Ammo Aflotun qulchilikka 
asoslangan natural xo'jalikni himoya qildi, pul funksiyasini muomala 
doirasidagina deb bilishga harakat qildi, pulni jamiyatdagi dushmanlikning 
bosh sababchisi deb bildi. U sudxo‘rlik operasiyalarini inkor etdi va 
baholami me’yorda saqlash yo‘li bilan savdogarlaming foydasini 
chegaralashni talab qildi. Aflotun qullami fuqarolar deb tan olmadi va 
ulami biror toifaga kiritmadi (demak, ular mulk egasi bo'lishi mumkin 
emas). Qullar mayda ishlab chiqaruvchilar va savdogarlar bilan birga 2- 
toifa ahlining cheklanmagan talab-ehtiyojlarini to‘la-to‘kis qondirishlari 
kerak edi. Shunday qilib, Aflotun o‘zining ideal, ya’ni bekam-u ko‘st 
davlatini barpo etar ekan, qulchilikni abadiy saqlash tarafdori edi.
Aristotel 
(Arastu). Aristotel qadimgi Gretsiyadagi quldorlaming eng 
yirik mafkurachisi edi. Uni jahongir 
Iskandar Zulqamaytmng
taibiyachisi 
va o'qituvchisi ekanligini alohida ta’kidlab o'tmoqchimiz. Awal 
Makedoniyada yashagan olim, keyin Afmaga ko‘chib o‘tgan. Olimning 
iqtisodiy g'oyalari