Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

Operativ xotira qurilmasi OXQ
— bu energiyaga bog‘liq bo‘lgan xotira 
bo‘lib, u yozish — o‘qish operatsiyasini yuqori tezlikda amalga oshiradi. OXQ 
yacheykalariga kirish to‘g‘ridan-to‘g‘ri amalga oshiriladi, ya’ni xotira 
yacheykalaridan ketma-ket o‘tish zaruriyati yo‘q. Birorta yacheykadan axborot 
olish uchun mazkur yacheyka manzilini manzil shinasida (MSH) ko‘rsatish 
etarli bo‘ladi. 
Mikro kontrollerda foydalaniladigan OXQ, EHM, OHQ sidan kichik xotira 
hajmiga egaligi bilan farq qiladi. Bu xotira axborotni vaqtinchalik saqlash, kelib 
tushish xotirasini tashkil etish, dasturni o‘zgaradigan qismini, operator 
kiritadigan parametrlarini saqlash va shu kabi ishlarga mo‘ljallangan. 
Kiritish-chiqarish qurilmasi. 
Kiritish qurilmasi tashqi manbalardan axborot 
qabul qilib, uni MP ga, yoki MP ning tashqi xotirasiga uzatish uchun mo‘l-
jallangan. Bu qurilma yordamida foydalanuvchi mikroprotsessor tizimiga 
birlamchi ma’lumotlarni va dasturlarni yuklaydi. Kiritish qurilmalariga 
klaviatura, 
teletayp, 
yozuv 
mashinkalari, 
boshqarish 
pultlari 
kiradi. 
Perfolentadan kiritish qurilmalari keng qo‘llaniladi. Uning yordamida axborot 
xotiraga joylanadi va kiritilayotgan axborot displey orqali nazorat qilinadi. 
Chiqarish qurilmasi axborotni kod ko‘rinishiga aylantiradi, bu shakl 
foydalanuvchi uchun qulay ko‘rinishga ega. Kiritish-chiqarish bloklari o‘zida 
kiritish-chiqarish portlarini mujassamlashtirgan. Har bir port kirish yoki chiqish 
chiziqlariga ega. Portga murojaat qilinganda ma’lumotlar shu chiziqlar orqali 
kelib tushadi. Kiritish porti orqali ma’lumotlar, ma’lumotlar shinasiga (MSH) 
va undan keyin MP ga keladi. CHiqarish porti orqali MP da bajarilgan 
operatsiyalar natijasi MP tizimiga chiqariladi. 
Mikroprotsessor tizimida ayrim bloklarning o‘zaro bog‘lanishi maxsus 
tutashish qurilmalarini ulash yo‘li bilan amalga oshiriladi. 

---

375 
Bu 
qurilmalar 
tashqi 
(periferiya) 
qurilmalarni 
MP 
bilan 
muvofiqlashtirganda alohida ahamiyatga ega. Bu holda oraliq bloklarning 
mavjudligi turli element bazasiga ega bo‘lgan qurilmalarning birligini 
ta’minlaydi. SHuni e’tirof etish kerakki, MP va tashqi qurilmalar orasida 
axborot ayirboshlash MP xotirasida saqlanayotgan ma’lum dastur asosida 
amalga oshirilishi kerak. Bunday oraliq qurilmalar interfeys deyiladi. SHunday 
qilib, interfeys MP ni tashqi qurilmalar bilan bog‘lanishini ta’minlovchi apparat 
va dastur vositalarining yig‘indisidan iborat. Interfeyslarni ulash ayrim 
komponentlardan butun tizim olish imkonini beradi. 
Axborot almashish turiga qarab ketma-ket va parallel interfeyslar 
qo‘llaniladi. Parallel interfeys eng oddiy va tezkor hisoblanadi. Parallel 
interfeyslarni qo‘llash MP va tashqi qurilmalar orasidagi masofa bilan 
chegaralanadi. Kabelning uzunligi 1—2 m bo‘lganda, uning hajmi axborot 
almashish tezligiga sezilarli ta’sir qiladi. Maxsus shakllantiruvchilar qo‘llanishi 
ulanadigan kabel uzunligini 15—20 m gacha etkazish imkonini beradi. 
Axborotni ketma-ket almashish kabel uzunligiga ta’sir qilmaydi. Biroq 
tezlikning past bo‘lishi va ma’lumotlarni ketma-ket o‘tkazish parallel interfeys-
larga nisbatan katta ishonchlilikka ega. [1,13]