|
12-rasm. Qishloq xo'jalik sohasidagi mavjud kamchiliklar va ularni
yechimi, sohani rivojlantirish bo'yicha takliflar
32
Qishloq xo'jalik sohasidagi mavjud kamchiliklar va ularni yechimi, sohasini
rivojlantirish bo'yicha takliflar:
31
Abdug`aniyev A.,“Qishloq xo`jaligi iqtisodiyoti“ darslik. TDIU:- Toshkent 2009y. - 76b
32
www.agrobank.uz
- ATB “Agrobank”rasmiy sayti. Bank metodologiyasi va trening markazi.
“Qishloq xo'jalik sohasidagi mavjud kamchiliklar va ularni yechimi, sohasini rivojlantirish bo'yicha”
uslubiy qo`llanma
Fermer xo'jaliklari kontraktatsiya
shartnomasida
belgilangan
rejani
bajargunga qadar yetishtirilgan paxta xom-
ashyosini 1-sortga va bir xil narxda
tayyorlov
tashkilotlari
xarid
qilishi,
rejadan ortiqcha topshirilgan paxta xom-
ashyosi uchun alohida hisob-kitob qilinishi
lozim.
Bunda
paxta
xom-ashyosining
hosildorligi oshadi, rejani 100-110 foizga
bajargan fermer xo'jaligiga 5 foiz, 110-120
foizgacha bajarganga 7 foiz, 120 va undan yuqori
foizga bajargan fermer hisob-raqamiga 10 foiz
miqdorida sotilgan tola yoki Paxta tozalash
korxonasi
hisobidan
(oldindan)
valyuta
yoki/ekvivalentda tushirib berish. o'z navbatida
fermer xo'jaliklari o'rtasida raqobat paydo bo'lib,
ularning moliyaviy barqarorligi ta'minlanadi
.
Tashkilotlari tomonidan qabul qilib olishda,
ularni
sortlarga
ajratishning
yangi
mexanizmini ishlab chiqish
.
Bunda, qabul qilinayotgan paxta xom
ashyosi uchun to'lanadigan mablag'lar fermer
xo'jaligining
urug'lik
materiallari
uchun
tayyorlov korxonasidan va bank kreditlaridan
mavjud qarzdorlikni so'ndirishini ta'minlanadi.
55
1.
Fermer xo'jaliklari kontraktatsiya shartnomasida belgilangan rejani
bajargunga qadar yetishtirilgan paxta xom-ashyosini 1-sortga va bir xil narxda
tayyorlov tashkilotlari xarid qilishi, rejadan ortiqcha topshirilgan paxta xom-
ashyosi uchun alohida hisob-kitob qilinishi lozim;
2. Davlat ehtiyojlari uchun xarid kilinadigan paxta va g'alla xarajatlarini
moliyalashtirishni fermer xujaliklariga emas, balki buyurtmachi korxonalarni
(O'zpaxtasanoat va O'zdonmahsulot) moliyalashtirish
3. Hududlardagi mavjud paxta va g'alla yetishtirish ekin maydonlarining
hosildorlik darajasi turlicha bo'lib, lekin moliyalashtirish me'yori barcha
xududlarga bir xil qilib belgilangan. Bu esa xosildorligi kam bo'lgan xududlarda
ajratilgan imtiyozli kreditlarning yillar davomida so'ndirilmasdan qolishiga asosiy
sabab bo'lmoqda. Paxta va g'alla yetishtirish xarajatlarini xududlardagi ekin
maydonlarining xosildorlik darajasi yoki ball bonitetidan kelib chiqqan holda
moliyalashtirishni belgilash. Bunda Qishloq va suv xo'jaligi vazirligi hamda Yer
resurslari va davlat kadastri ma'sul ekanligini ko'rsatish.
4
. Paxta hosili uchun ajratilayotgan kreditlar kontraktatsiya shartnomasining
60 foizi tashkil qilsa, qo'l terimi uchun ajratilayotgan mablag'lar bilan ushbu
ko'rsatkich qariyib 80-82 foizdan iborat bo'lmoqda. Ushbu holat birinchi navbatda
fermer xo'jaliklarining bank oldidagi kreditlarini so'ndirilmasligiga sabab
bo'lmoqda. Har bir fermer xo'jaligining yer banitetiga va rejani bajarishiga qarab,
kreditlar paxta qiymatining 50 foizigacha (urug'likni hisobga olgan holda)
ajratilishi taklif etiladi.
5. Paxta tozalash korxonalarini faoliyat doirasini kengaytirish:
- yarim tayyor va tayyor (kalava ip va trikataj) maxsulot ishlab chiqarishni
tashkil etish.
- kamida 70 foizi eksport o'rnini bosuvchi mahsulotlar bo'lishini belgilash.
Yuqoridagi takliflar ijrosi amalga oshirilsa qishloq xo`jaligi sohasida rivojlanish
jarayoni ortadi.
Ularni samarali faoliyat yuritishlari uchun zarur huquqiy va me`yoriy asoslar
to'lig`icha yaratildi, desak mubolag`a bo'lmaydi. Lekin shunga qaramay fermer
56
xo'jaliklari faoliyatida yuzaga kelgan bir qator muammolarni aniqlab olish va jaxon
moliyaviy-iqtisodiy inqiroziga qarshi dasturlar ishlab chiqishda ushbu
muammolarni keltirib chiqargan sabablarni hisobga olish maqsadga muvofiq
bo'ladi, deb hisoblaymiz. Jumladan, ushbu muammolar quyidagilardan iborat:
1. Bugungi kunga kelib mamlakatda yalpi qishloq xo'jaligi mahsulotining
qariyb 39 foizini, chorvachilik mahsulotlarining 3,7 foizini yetkazib beradigan,
qishloq aholisini qo'shimcha daromad va ish o'rinlari bilan ta'minlayotgan fermer
xo'jaliklar faoliyatini muvofiqlashtirish masalasi yetarlicha hal etilmagan. Ularning
qonuniy manfaatlarini himoya qilish, zarur moddiy texnika resurslari bilan doimiy
ravishda ta`minlash kerak. Fermer xo'jaliklariga chorva ozuqasi va boshqa zaruriy
resurslarni yetkazib berish muammosini va boshqa masalalarni hal etuvchi
muvofiqlashtiruvchi tuzilma tashkil etish zarur bo'ladi.
2. Fermer xo'jaliklarni barqaror rivojlantirishga ta'sir qiluvchi ayrim
tashkiliy masalalarni o'zaro kooperatsiya asosida ish yuritish orqali hal qilish
mumkin. Bunda fermer xo'jaliklarni turli xil kooperativlarga birlashishi ixtiyoriylik
asosida xo'jalik a`zolari kooperativga birlashishning afzalliklarini ongli ravishda
qis qilgan holda amalga oshirilishi lozim. Chunki har qanday xo'jalikni majburiy
ravishda muayyan birlashsa, uyushma yoki kooperativlarga birlashtirish qech
qanday samara bermasligini amaliyot tajribalari ko'rsatmoqda. Kooperativlar
asosan ko'p yo'nalishli yoki ixtisoslashgan holda tashkil qilinishi mumkin.
3. Fermer xo'jaliklarida mahsulot yetishtirish, daromad olish darajasi
respublika mintaqalari, shuningdek alohida viloyatlarning ichida ham bir-biridan
farq qiladi. Bunga, birinchidan tuproq iqlim sharoitlarning turlichaligi sabab bo'lsa,
ikkinchi asosiy sabab fermer xo'jaligi egalarining mavjud imkoniyatdan foydalanib
ko'proq daromad olishga bo'lgan intilishning yo'qligidir. Fermer va dehqon
xo`jaliklari faoliyatini kreditlashni takomillashtirishning obyektiv zarurligi
ifodalovchi omillar:
- Fermer va dehqon xo`jaliklari faoliyatini samarali yo`lga qoyishga yetarli
shart-sharoitlarni yaratish;
57
- Agrotexnologik tadbirlarni o`z muddatida sifatli o`tkazilishiga iqtisodiy
yordam ko`rsatish;
-Yetishtirilayotgan mahsulotni sifatli va raqobatbardosh bo`lishini
ta`minlash;
- Fermer va dehqon xo`jaliklarida qo`shimcha faoliyatni tashkil etish
imkoniyatini yaratish ;
- Yangi ish joylarini tashkil etishni iqtisodiy qo`llab-quvvatlash;
Do'stlaringiz bilan baham: |
