O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov

Yillar 
 
 
Jami 
investit
siyalar 
 
 
Budjet 
mablag‟la
ri 
 
 
Nobudjetja
mg‟armalar
mablag‟lari 
 
Tashkilotla
rmablag‟la
ri 
 
 
Buyurtmac
hilar 
mablag‟lari 
 
 
Xorijiyinve
storlar 
mablag‟lari 
 
2000 
100 
39,6 
1,5 
14,2 
44,3 
0,4 
2001 
100 
38,6 
1,1 
12,9 
47,2 
0,2 
2002 
100 
41,9 
2,4 
18,1 
37,1 
0,5 
2003 
100 
41,5 
3,9 
13,8 
40,1 
0,7 
2004 
100 
38,7 
5,6 
27,6 
27,6 
0,5 
2005 
100 
44,7 
6,5 
17,2 
31 
0,6 
2006 
100 
51,1 
6,3 
15,9 
23,8 
2,9 
2007 
100 
47 
4 
19,5 
16,2 
13,3 
2008 
100 
46,9 
5,4 
20,5 
25,6 
1,6 
2009 
100 
53,8 
2,8 
17,7 
23,6 
2,1 
2010 
100 
60,7 
5 
10,7 
21,1 
2,5 
2011 
100 
63,2 
2,5 
12,2 
21,7 
0,4 
2012 
100 
56,9 
2,3 
16,8 
23,4 
0,6 
2013 
100 
58,8 
1,4 
19,8 
19,1 
0,9 
2014 
100 
57,8 
3,9 
21,6 
15,9 
0,8 
Qimmatli qog‘ozlar emissiyasi vositasida investitsion kreditni bozorga 
tegishli qarz majburiyatlari bilan almashtiriladi, bu innovatsion loyihaga 
investitsiyalanayotgan 
moliyaviy 
resurslar 
tarkibini 
optimallashtirishga 
ko‘maklashadi. Bozor munosabatlarini rivojlanishi bilan xatarli (venchurli) 
sarmoyalar fondlarini innovatsion tadbirkorlikning adekvat o‘ziga xosligi 
sifatida yaratish uchun haqiqiy sharoitlar vujudga keladi.
Xatarli kapital fondlaridan pul resurslarini foizsiz asosda ularning qaytarilish 
kafolatisiz berish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Venchur investorlarning tahlikasi 
yuqori, ammo omadli bo‘lgan taqdirda g‘oyat katta foyda bilan 
kompensatsiyalanadi. Statistik ma‘lumotlar shuni ko‘rsatadiki, 15% holatlarda 
venchur kapital to‘liq yo‘qotiladi, 25% da tahlikali firma rejalashtirilganidan 
kattaroq muddat davomida zarar ko‘radi, 30% da mo‘‘tadil foydaga, qolgan 30%da 
192
Shadiyeva D. The theory of innovative development and its influence on R&D financing// Iqtisodiyot nazariyasi 
muammolari: talqini va yechimlari: oily o‘quv yurtlariaro ilmiy-amali konferensiya materiallari – Toshkent, 2015. – 
97 b.

---

323 
g‘oyatda katta (―tahlikali kapital‖dan 30-200 barobar ko‘p bo‘lgan) miqdordagi 
foydaga ega bo‘ladi. Venchur moliyalashtirishni amalga oshirishda loyihalarni 
puxta tanlash, shuningdek bir vaqtning o‘zida ro‘yobga chiqarishning har xil 
bosqichlarida turgan bir nechta innovatsion loyihalarga mablag‘ kiritish hisobidan 
tahlikani pasaytirishga erishish mumkin. 
Moliyaviy lizing - qarz mablag‘larini uzoq muddatli kredit ko‘rinishida jalb 
qilish amali bo‘lib, u natural shaklda va bo‘lib-bo‘lib to‘lash sharti bilan beriladi.
Forfeyting - bu tijorat kreditini bank kreditiga transformatsiyalash 
operatsiyasidir. Operatsiyaning mohiyati shundaki, bitim tuziladigan vaqtda 
tasarrufida kerakli miqdordagi moliyaviy resurslar summasi mavjud bo‘lmagan 
xaridor sotuvchiga bitim obyektining qiymatiga va kechiktirilgan to‘lov foizlariga 
teng summada, ya‘ni tijorat kreditini berganlik uchun veksellar to‘plamini yozib 
beradi. Boshlang‘ich xo‘jalik yurituvchi subyektlar, innovatsion korxonalar va 
tashkilotlar o‘zining faoliyatini uzoq muddatli istiqbolda eng yuqori foyda ga ega 
bo‘lishdan iborat bo‘lgan-lokal maqsadlariga erishish yo‘nalishida tashkil qiladilar. 
Innovatsiyalarning samaradorligi innovatsion faol korxonalarning ishlab 
chiqarishni xo‘jalik va moliyaviy faoliyatining pirovard natijalari bo‘yicha 
baholanadi.