O‘lkashunoslik fanining shakllanishi va rivojlanishi tarixidan Reja

Toponimlarning paydo bo'lishi va xususiyatiga ko'ra turlari. 
Geografik 
joy nomlari juda turli - tuman, ba'zi nomlar g'aroyib, g'alati. Ularning kelib chiqishi 
ham juda xilma - xil. Ularni turlarga ajratish ham juda murakkabdir. Ko'pincha til 
qoidalari nuqtai nazaridan turlarga ajratiladi. Yana shakllanish bosqichlariga, 
bunyodga kelishiga, nimalar bilan bog'langanligiga ko'ra ham turlarga ajratiladi
10
.
Quyidagi turlarga ajratish joy nomlarining kelib chiqishi, qanday hodisa va 
voqealarga bog'langanligiga qarab amalga oshirilgan. Geograflar uchun shunday 
yo'l bilan turlarga ajratish ma'qulroq ko'rindi.
1. Joyning geografik o'rniga bog'liq holda paydo bo'lgan nomlar. 
Masalan: Nordkap (Shimoliy burun), Severnaya Zemlya (Shimoliy Yer), 
Xokkaydo (Shimoliy orol), Janubi - sharqiy burun, Shimoliy dengiz, Sharqiy 
Xitoy dengizi, Rio - Grande del - Norte (Shimoliy katta daryo), Orqa Oloy, G'arbiy 
Dvina va boshqalar.
2. Ayrim geografik nomlar o'sha joyning, geografik obyektning o'ziga xos 
xususiyatlaridan paydo bo'ladi. 
Bunday nomlar orasida relyef shakllariga 
bog'liq nomlar ancha ko'p uchraydi. Qrimdagi Ayiqtog', Turkiyadagi Tavr (grekcha 
buqa) tog'i, Shimoliy Muz okeanidagi Shpisbergen (Nayzatog'), Dunay vodiysidagi 
10
Kadmon, Naftali. 2000. Toponymy: the lore, laws, and language of geographical names. Vantage Press.

---

Temir darvoza (dara nomi) shular jumlasidandir. Bizning o'lkamiz - O'rta Osiyoda 
bunday nomlar ko'p: Qumtepa, Egartosh, Belisiniq tizmasi, Odamtosh, Supatog', 
Beshiktog', Yo'g'ontepa, O'radaryo, To'rg'ay supasimon o'lkasi, Chuqursoy, 
Qo'ytosh bularga misol bo'ladi.
Relyefdan boshqa xususiyatlarga ko'ra paydo bo'lgan nomlarga Qizil dengiz, 
Oq dengiz, O'lik dengiz, Sariq dengiz, Islandiya (Muz o'lkasi), Monblan (Oqtog'), 
Issiqko'l, Kungay Olatov, Terskay Olatov, Bog'ishamol, Qoraqum, Qoraqurum, 
Shamolli orollar, Shamolsiz orollar, Polineziya, Mikroneziya, Melaneziyani misol 
qilib ko'rsatish mumkin.