M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

4.3-rasm. Moddiy oqimlar taqsimotining qulay
variantini tanlash shakli.
70

---

Is te ’m o lc h ila r yetkazib b eru v c h ilard an u zo q d a yoki bir 
nechta hududlarda joylashgan hollarda tovarlarni om borxona, 
yetkazib beruvchi korxonalar m arkazi orqaii yetkazish shakli 
q o ila n ila d i. Sotuvchi vakillar m ah su lo tn i yetkazib berishga 
buyurtm a qabul qilganda m ahsulotni firm aning bironta korxo- 
nasiga qayta j o ‘natishga m o ijallan g an m arkaziy mol o ‘tkazish 
idorasiga em as, balki bevosita yaqin joylashgan taqsim lash 
markaziga jo 'n atish ad i.
Tovarlarni iste’m olchilarga yetkazishning keyingi shakli — 
ulgurji vositachilar xizmatidan foydalanish. Yetkazib beruvchilar 
ishlab chiqarish va texnik maqsadda foydalaniladigan mahsulotlarni 
sotishda ulgurji korxonalar xizmatiga m urojaat etadilar. Ayniqsa 
mahsulot sotiladigan bozorni kengaytirish va xarajatlarni kamay- 
tirish m aqsadida bir xil tovarni turii bozorlarda sotish uchun 
qo'shim cha vosita tashkil etishga zarurat paydo b o ig an d a katta 
m iqdorda bir xil b o ‘lgan tovarlar yetkazib berilganda mazkur 
shakldan foydalaniladi.
So'nggi yillarda ulgurji vositachilar va sanoat korxonalari 
o ‘rtasidagi munosabatlarning yana bir shakli keng tarqalgan. Bunga 
ko‘ra iste’molchilarda boMgan asbob-uskunalarga texnik xizmat 
к о 'rsatish operatsiyalari ulgurji vositachilarga biriktirilgan. Bunday 
hollarda ishlab chiqaruvchi korxonalar uchun bunday operatsiya­
larni bajarishga xodimlarni ishga olishga zarurat qolmaydi.
Sanoat uskunalari, xomashyo materiallari va yarimfabrikatlar 
brokerlar va vakillar yordam ida tovar birjalari orqaii sotilishi 
mumkin.
Taqsimot markazini joylashtirish. 
X izm at k o ‘rsatiladigan 
hududda material oqimi iste’molchilari bir nechta bo'lgan hollarda 
taqsimlash markazini joylashtirishning eng qulay variantini tanlash 
kerak b o iad i. Taqsimot markazini joylashtirish varianti tanlan- 
ganda quyidagi tartibdagi ishlar amalga oshiriladi:
1) bozor sharoiti o ‘rganiladi va logistik tizim orqaii o ‘tadigan 
materiallar oqimining taxminiy miqdori ishlab chiqiladi;
2) iste’molchilami tovar bilan ta ’minlash tizimi ishlab chiqiladi;
3) logistik tizim ichida materiallar oqimini taqsimlash chizmasi 
tuziiadi;
71

---

4) 
qilingan eng каш xarajatlar m ezoni asosida taqsimlash 
markazini joylashtirish variantini tanlash amalga oshiriladi.
K eltirilgan xarajatlar k o ‘rsatk ich in i quyidagicha aniqlash 
mumkin: