Ўзбекистонреспубликаси олийваўртамахсустаълимвазирлиги термиздавлатуниверситети

4.2.
Энг фаол талабалар (бахолаш меъзони асосида) бахоланади 
 
Ўқитувчи
15 минут
75.
 
Ўқув машғулотини якунлаш боскичи: 
Ўқитувчи
10 минут
5.1. 
Талабалар билими тахлил килинади
 
5.2. 
Мустакил иш топшириклари берилади
5.3. 
Ўқитувчи ўз фаолиятини тахлил қилади ва тегишли ўзгартиришлар киритади
Xitridiomitsetlar suv sharoitiga o’sishga moslashgan bo’lib, suvo’tlarida, umurtqasiz 
xayvonlarda parazitlik qiladi. Ayrim vakillari nam tuproqlarda o’suvchi gulli 
o’simliklar barglarida xam parazitlik qiladi. Saprotrof vakillari suvga tushgan o’simlik 
novdasi, bargi va mevalari bilan oziqlanadi.
 
Parazit xitridiomitsetlarning vegetativ tanasi o’simlik va x,ayvon x,ujayrasi ichiga 
urnashib, ovkdtni butun tanasi bilan shimib oladi. Bunga osmotrof oziqlanish deyiladi. 
Ular boshlang’ich mitseliy yoki rizomitseliy xosil qiladi, mitseliyda esa yadro 
bo’lmaydi. Rizomitseliy yerga birikish va ovkatni shimib olish uchun xizmat qiladi. 
Xitridiomitsetlarning xujayra devorida 60 % xitin bo’ladi.
 
Zoospora zoosporangiyda yetiladi. Ba’zi xitridiomitsetsimonlarda vegetativ tanasi 
sporangiyga aylanadi. Bunga xolokarpik shakl deyiladi. Ba’zi vakillarida vegetativ 
tananing bir qismi zoosporangiyga aylanadi, bunga eukarpik shakl deyiladi.
 
Jinsiy ko’payishi xo
logamiya, izogamiya,
gterogamiya va oogamiya yo’li bilan 
boradi. Gametalar maxsus gametangiyalarda xosil bo’ladi. Zigotaning usti xitin 
moddasi bilan o’raladi va sistaga aylanadi. Zigota diploidli fazada bo’lib, gametalar 
gaploidlidir.
 
Xitridiomitsetlar orasida zoosporalarning saqlanib qolishiularning, evolyutsiya davrida 
xivchinlilar guruxidan kelib chiqqanligidan dalolat beradi. Bu sinf vakillari uchta 
tartibga bo’linadi. Xitridililar,blastokladililar va monoblefaridlilar. Xitridilililar tartibi-
Chytridiales
 
Bu tartib o’z ichiga 80 turkum, 400 turni oladi. Ko’pchilik vakillari suvda va nam 
tuproqda o’suvchi o’simliklarda parazitlik qiladi. Vegetativ tana yalong’och plazmadan 
iborat ko’pincha yumalok, silindr xosil kiladi. Jinssiz ko’payishi zoosporalar yordamida 
sodir bo’ladi, ba’zi vakillarida zoosporaning qopqoqchasi bo’ladi. Zoospora noqulay 
sharoitda sistga aylanadi. Bu tartibning rivojlanish sikli Olpidiutnviciae da yaxshi 
o’rganilgan. Uning zoosporasi silliq bir xivchinli bo’lib, xivchin orqa tomonida 

---

56 
joylashgan. Zoospora zoosporangiydan ajaralib chiqib, o’simlik ustiga o’rnashadi va 
po’st bilan o’ralib, uz suyukligini o’simlikning epidermis suyukligiga quyadi, so’ng 
o’sib, ko’p yadroli zoosporangiyga aylanadi, xolokarpik shakl deb shunga aytiladi. 
Zoospora o’simlik epidermisidan o’sib chikadi. Bunday rivojlanish 5-10 kun davom 
etadi. Yoz faslida mazkur jarayon bir necha marta takrorlanishi mkmkin.