Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

köz
(belki-de, 
-ez, -es
) goşulmasyndan durýar. 
Çeri, çerik
sözleri 
Samarkartyň golaýyndaky Nurata türkmenleriniň 
çerikli
, saryklaryň 
düzümindäki 
çerli
, alili we atalardaky 
çerri
diýen tireleriň atlarynda-da 
gaýtalanýar.
Alymlaryň käbirleriniň çerkes diýen etnik ady Azow 
kenarlaryndaýaşan gadymy kerket diýen halkyň ady bilen 
baglanyşdyrýandygyna seretmezden, biz Demirgazyk Kawkazdaky 
Garaçaý-Çerkes awtonom oblastynda ýaşaýan çerkesleriň etnik adynyň 
türkmen çerkezleriniň ady bilen asyldaş bolmagynyň mümkindigini hem 
ýatlamakçydyrys, çünki adygeý halkynyň çerkes diýen ikinji etnik ady 
olaryň türkleriň garamagynda bolan döwründe ýüze çykýar. Müsürde 
XII—XIII asyrlarda esasy harby güýç bolan we häkimiýeti basyp alan 
mamlýuklaryň özeni hem türklerden (türkmenlerden) we çerkeslerden 
ybarat eken. Şulary nazara alyp, adygeý halkynyň çerkes dýen adynyň 
gadymy türki çerik sözi bilen baglanyşdyrylmagy hakykata ýakyn bolsa 
gerek.
BURUNJYK
Çowdur taýpasynyň bäş urugynyň birini burunjyklar düzýärler. 
Çowdurlaryň etnik taryhyny öwrenen alym G. Nyýazgylyjow bu 
etnonimi 
burun
sözüne we kiçeltmekligi bildirýän 
–jyk
goşulmasyna 
bölýär hem-de ony urug wekillerine ýasyja kiçijik burnuň mahsusdygy 
bilen baglanyşdyrýar. Belki, şeýledir. Ýöne bu ýerde iňkise goýýan başga 
bir zat bar, ol-da lakaý 
özbekleriniň
düzüminde burundyk diýen tiräniň 
bolmagydyr. Şonuň üçin burunjyk we burundyk diýen etnonimleriň 
aslynyň bir kökden emele gelendigini hem inkär etmek bolmaz.
BÜZMEÝINLI
Alilileriň ýüzbaşy bölüminde büzmeýinli diýen tire bar. Tekeler Ahaly 
eýelemezden (XVII—XVIII asyrlardan öň), alililer häzirki Aşgabat, 
Gökdepe we Bäherden raýonlarynyň territoriýasynda oturypdyrlar. 
Büzmeýin obasyndan Kaka göçüp gelen ilata-da büzmeýinli diýen at 
galypdyr.

---

89
BÜKDÜZ
Orta asyr çeşmelerinde sanalýan 24 türkmen taýpasynyň biri-de 
bükdüzlerdir. Mahmyt Kaşgary ony 8-nji, Reşideddin 23-nji, Abylgazy 
hem 22-nji orunda goýýar. Bu awtorlaryň ählisi Bükdüzi Oguz hanyň 
Deňizhan diýen oglundan doglan ikinji ogluň ady hasaplaýarlar we 
Bükdüz diýen sözüň manysyny “hyzmatkär” diýip düşündirýärler. 
Reşideddin bu taýpanyň guşuny (ongonyny) çakyr diýip görkezse, 
Abylgazy onuň ütelgedigini nygtaýar.
Her niçik bolsa-da, bükdüzler häzirki Türkmenistanda uly yz 
galdyrmandyrlar. Ähtimal, olar seljuklar hereketi döwründe (XI asyrda) 
özlerini köpçülikleýin Türkiýe, Yrak, Siriýa ýaly ýurtlara atan bolmaga 
çemeli. Diňe tekeleriň we salyrlaryň düzüminde