Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

Böri, gurt, möjek
etnonimleriniň wagt taýdan döreýiş 
yzygiderliligini anyklamak üçin, türkmen durmuşynda saklanyp 
galan ýene bir däp barada gürrüň etmegimiz gerek. Türkmenler has 
hormatlanýan ýaşulularyň, öwlatlaryň adyny tutman, olara hormaty 
bildirýän başga sözler bilen ýüzlenipdirler. Meselem, gelinleriň öz 
gaýynlarynyň adyny tutmazlygy, gijesine ýylanyň adynyň “gamçy” 
diýlip atlandyrylmagy muňa mysal bolup biler. Ylmy dilde muňa 
tabu
diýilýär. Eý görülýän haýwan bolan böriniň ady hem tabulaşdyrylyp,
oňa soňra “gurt”, “möjek”, “jandar” ýaly atlar dakylypdyr. Diýmek, 
derňelýän etnonimleriň gadymysy
börüdir
, soňra 
gurt
, iň ahyrda hem 
möjek
diýen etnonim döräpdir. Bu atlaryň ýüze çykyşy bolsa gadymy 
ata-babalarymyzyň ylmy gözýetimi, ynanjy we gadymy däp-dessurlary 
bilen baglanyşyklydyr.

---

85
BUJAKLY
Sakar raýonynda bir obanyň ilatyna bujaklylar diýilýär. Olar 
özlerini özbaşdak taýpa hasap edýärler. Türkmen etnografy G.I.Karpow 
bolsa bujaklylary agar taýpasynyň bir urugy edip görkezýär. Bujakly 
diýen urug-tireler nogaý, gazak, garagalpak halklarynyň düzüminde-de 
duş gelýär.
Adyndan mälim bolşy ýaly, bujaklaryň etnik ady Bujak sährasy 
bilen baglanyşyklydyr. Dnepr we Prut derýalarynyň aralygyndaky giň 
sähralyga Ýewropa halklary 
Bessarabiýa
ýa-da 
Moldaw
sährasy, türki 
halklar bolsa 
Bujak
diýýärler. Bu taryhy welaýat XII—XIII asyrlarda 
Galisiýa-Wolyn knýazlygynyň, XVI asyryň başyndan XVIII asyra çenli 
Türkiýäniň, 1812-nji ýyldan soň Orsyýetiň garamagynda bolýar. 1918-
nji ýylda ony Rumyniýa basyp alýar, 1940-njy ýylda ol ýene gaýtarylyp 
alynýar we Moldawiýanyň hem-de Ukrainanyň sostawyna girizilýär.
XI—XVIII asyrlarda Bujak sährasynda türki halklar (esasan, 
gypjaklar) ýaşapdyrlar. Dürli taryhy döwürlerde her hili sebäplere görä 
Bujak sährasyny terk edip, beýleki türki halklara goşulan bessarabiýaly
taýpalara-da bujakly diýip at berilýär.