Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

 
 
2.8-rasm. Zaruriy va qo‘shimcha maxsulotning modifikatsiyalashgan shakllari. 
Foydaning turli to‘lovlardan qolgan qismi esa tadbirkorlarning sof foydasi 
bo‘lib, uning hisobidan o‘zlarining iste’molini qondiradi, investitsiyani, turli 
sotsial yo‘nalishdagi ishlarni amalga oshiradilar. Ko‘rinib turibdiki, qo‘shimcha 
maxsulotni ko‘paytirish hech kimga zarar bermaydi, aksincha jamiyat a’zolarining 
hammasi uchun manfaatlidir. 
Ma’lumki, qo‘shimcha maxsulot bilan zaruriy maxsulot o‘rtasida xar doim 
ziddiyat va aloqadorlik bo‘ladi. Ularning xar ikkalasidan ham butun iqtisodiyotni 
rivojlantirish va jamiyat a’zolarining farovonligini oshirish maqsadlarida 
foydalaniladi. 
Lekin ularning sof milliy maxsulotdagi xissasi turli omillar ta’sirida, masalan, 
texnika taraqqiyotining rivojlanishi, ijtimoiy ishlab chiqarish tarkibining 
o‘zgarishi, mehnat unumdorligining oshishi natijasida o‘zgarib turadi. Mehnat 
unumdorligining o‘sishi natijasida zaruriy maxsulotning absolyut miqdori o‘sgan 
Sof mahsulot 
 
Zaruriy mahsulot 
qo‘shimcha mahsulot 
Soliqlar 
Foyda 
Ish 
h
aq
i 
Dе
hq
on, fе
rmе
r, 
xuna
rma
ndc
hi
li
k, ka
sa
n
ac
hil
ik va 
bosh
q
a uy xo‘
jalikl
arida
n oli
nga
n 
maxsulot
lar
Ijtim
oiy 
h
im
oya
fond
lar
i 
Rеnta 
Foiz 

---

83 
holda sof milliy maxsulotdagi xissasi kamayib, qo‘shimcha maxsulotning xissasi 
oshib boradi. Bunday holatlar qo‘shimcha maxsulot normasining oshishida o‘z 
aksini topadi. 
Bu bayon etilganlardan xulosa qilib aytish mumkinki, qo‘shimcha mehnat va 
binobarin, qo‘shimcha maxsulot butun-butun tarixiy taraqqiyot davomida ishlab 
chiqarishni, fan texnikani, ta’limni, sog‘liqni saqlashni, madaniyatni rivojlantirish, 
mamlakat mudofaasini mustahkamlashning iqtisodiy manbai bo‘lib kelgan va 
bundan keyin ham shunday bo‘lib qoladi.