The economy of enterprise

бошқарув тизими
ишлаб чиқариш самарадорлигига эришиш 
ва корхонанинг иқтисодий салоҳиятини мустаҳкамлашда муҳим омиллардан 
бири бўлиб хизмат қилади. Шу билан бир пайтда ишлаб чиқариш 
самарадорлигининг ўсиш суръати, қабул қилинган ёки амалга оширилаётган 
бошқарув тизими прогрессивлигининг ўлчови хизматини ҳам ўтайди. Бундан
келиб чиққан ҳолда, қўйилган мақсадга қисқа муддатда ва ишлаб чиқариш 
ресурсларидан унумли фойдаланган ҳолда яқинлашиш даражасини корхонани 
бошқариш самарадорлигининг бевосита мезони сифатида кўрсатиш мумкин.
Бугунги бозор муносабатлари шароитида бошқарув тизими биринчи ўринда 
корхонанинг барқарорлигини таъминлаши, хўжалик таваккалчилигини 
камайтириши, сифатли ва рақобатбардош маҳсулот ишлаб чиқаришга 

---

49 
кўмаклашиши зарур. Шунингдек, у ходимларнинг ўз меҳнатлари натижасига 
қизиқиш даражаси ортишига, ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлмаган 
харажатлар ва йўқотишларга йўл қўймасликка ҳамда меҳнат ва ишлаб чиқариш 
интизомини мустаҳкамлашга хизмат қилиши лозим. 
Корхона ёпиқ тизим бўлмаганлиги сабабли, бошқарув тизимига 
корхонада юзага келувчи ички муҳитдан ташқари, ташқи муҳит, аввало, 
аҳолининг турмуш тарзи, жамият қурилмаси, давлат сиёсати ва ҳоказолар 
таъсир кўрсатиши мумкин. Бироқ ҳар қандай ҳолда ҳам бошқарув тизими, 
хўжалик ҳаётининг замонавий талаблари ва корхонанинг рақобатчилик 
муҳитидаги барқарорлигига жавоб бериши лозим. 
4.2. Бозор муносабатлари шароитларида корхонани бошқаришнинг 
тамойиллари, мақсад ва вазифалари 
Корхонани бошқаришда самарадорликка эришиш учун, аввало, 
бошқарувнинг мақсадлари, шунингдек, воситалари ва унга эришиш усулларини 
аниқ белгилаб олиш зарур. Шу билан бир пайтда бошқарув мақсадлари 
тушунарли бўлишдан ташқари, улар барча бажарувчилар томонидан амалга 
оширилишига ҳам эътибор бериш лозим. Тўғри қўйилган мақсад корхона 
раҳбарининг, шунингдек, бутун жамоа ва ҳар бир ходимнинг манфаатларини 
ифодалайди. Бундай натижага мақсад корхонанинг жорий ва истиқболдаги 
ривожланиши бўйича вазифалар мажмуасининг бир бўлагига айланган ҳолда 
эришиш мумкин. Бундай ёндашув, ишлаб чиқариш мақсадининг ишлаб 
чиқаришни бошқариш билан мослашувини таъминловчи энг қисқа йўлга олиб 
келади. Бундай мослашув эса, бошқарувнинг ҳам тизим сифатида, ҳам алоҳида 
фаолият тури сифатида мақсадга мувофиқлигидан дарак беради. 
Деярли ҳар бир корхонанинг мақсад ва вазифалари бугунги кунда 
“Корхоналар тўғрисида”ги қонунда белгилаб берилган ва шу қонун асосида 
тартибга солиб турилади. Юқори сифатли ва рақботбардош маҳсулотларни энг 
кам харажатлар асосида ишлаб чиқариш энг кўп даромад олишни таъминлаб, 
инқирозга учрашдан сақлайди ҳамда ҳар бир корхонанинг асосий вазифаси 
ҳисобланади. Бошқарувнинг барча вазифалари ушбу мақсад амалга ошишига 
хизмат қилиши лозим. Бошқарувнинг самарадорлигига кўп жиҳатдан корхона 
олдига қўйилган мақсадлар ва бажарилувчи вазифаларнинг ўзаро 
муносабатлари ёрдамида эришилади. 
Корхонани