Samarqand davlat universiteti turaev b. X., Nizamov a. N

Nazorat uchun savollar:
1. Iqtisodiy ta`limotlar tarixi fanining tadqiqot predmeti nima?
2. Iqtisodiyot fani rivojlanishi tadqiq etilishida tarixiy yondashuv nimada namoyon 
bo`ladi? 
3. Iqtisodiyot fani rivojlanishi tashqi va ichki omillariga nimalar kiradi? 
4. Ilk iqtisodiy (fikrlarni) nazariyalarni hisobga olgan holda, iqtisodiy nazariyalarni 
tahlil etishdan maqsad nima? 
5. Turli maktab va yo`nalishlar iqtisodiy nazariyalari nima bilan o`zaro farqlanadi? 
6. Iqtisodiyot fani rivojlanishi bosqichlashtirilishi bilan asosiy yo`nalishlar va 
maktablar bo`yicha iqtisodiyot nazariyasi klassifikatsiyasi orasidagi farq nimada? 
7. Iqtisodiyot ta`limotlar tarixining uch asosiy bosqichlari orasidagi farq nimada? 
8. Iqtisodiy fikr, iqtisodiy nazariyadan nimasi bilan farq qiladi? 
9. Iqtisodiy tadqiqotlardan me`yoriy va pozitiv yondashuv orasidagi farq nimada? 
10. “Tabiiy tartib kontseptsiyasi” nimadan iborat? 
11. Iqtisodiy munosabatlarga ma`naviy - etik yondashuv nima sababdan me`yoriy 
deb ataladi? 
12. Siyosiy iqtisodiyot atamasi nimani bildiradi? 
13. Marjinalistik va institutsional nazariyalar vazifalari mumtoz siyosiy 
iqtisodiyotning asosiy vazifasidan nima bilan farqlanadi? 
 
Mavzu bo`yicha adabiyotlar ro`yxati:
1. Блаук М. Экономическая мысль в ретроспективе. М., 1995. 
2. Шумпеттер Й.А. История экономического анализа: В. 3. Т. 1. СПб., 2001. 
3. Razzoqov A. “Iqtisodiy ta`limotlar tarixi” o`quv qo`llanma. T. 2001 yil 

---

9 
II-BOB. QADIMGI SHARQ, ANTIK DUNYO, FEODAL JAMIYAT VA ILK 
KAPITALIZMNING IQTISODIY TA‟LIMOTLARI 
 
2.1. Qadimgi Sharq iqtisodiy fikrlari 
Davr tavsifi
. Miloddan oldingi III ming yillarda yuzaga kelgan ilk 
tamaddunlar dastlab Misr, ikki daryo oralig`i davlatlarida, keyinchalik Osiyoning 
bir qator davlatlarida tarqalib, mo„ayyan turdagi insonlar jamiyati shaklini yuzaga 
keltirgan. Bu holat keyinchalik boshqa ba`zi qadimiy davlatlarda ham kuzatila 
bordi. Xususan, Evropada (Krit), Amerikada (Mayya, Aytek, Inklar davlatlari) va 
Afrikada (Misr) kabilar. Bu davlatlarda asosiy ishlab chiqarish vositalari, er va 
sug`orish tizimlari, davlatga tegishli bo`lib, davlatchilik mutloq monarxiya 
ko`rinishida amal qilgan. Asosiy ishlab chiqaruvchi kuchlar jamoalarga birlashgan 
hunarmandlar va erkin dehqonlar bo`lib, ular soliq to`lab ma`lum bir mehnat 
majburiyatlarini bajarishgan. Qullar esa ishlovchilarning kamchilik qismini tashkil 
etib, asosan puldorlarga, zodagonlarga xizmat ko`rsatishgan yoki eng og`ir mehnat 
jarayonlarida, xususan temir va tosh konlarida ishlashgan.
Ma`lumki, jamiyat iqtisodiy tizimining katta ulushini natural xo`jaliklar 
tashkil etgan, Shu bilan birga, tovar munosabatlari (tovar xo`jaliklari) ham 
qadimdan mavjud bo`lgan. Jamiyatning oliy tabaqa vakillari, asosan 
mansabdorlardan tashkil topgan, Chunki ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar, asosan 
davlat tomonidan tabaqalashtirilib, nazorat qilingan. Shuningdek jamiyatning 
ma`naviy hayotida din katta ahamiyatga ega bo`lgan.