1-мавзу: Кириш. Иммунология фани (предмети) ва вазифалари

Иммунитет ва унинг турлари. 
Иммунитет – бу ўзига хос рецепторлар ёки антителалар туфайли: ёд моддаларни у 
ёки бу иммунологик реакциялар ёрдамида яқинлаштирмаслик ёки уларни йўқ қилиши 
қобилияти ва уларга нисбатан ўзига хос иммунологик хотира ишлаб чиқиш ҳамда 
антигенларни – организм учун ёд бўлган моддаларни топиш хусусияти. Бунда организм 
иммун реакциясини нафақат юқумли касалликларни қўзғатувчилар антигенлари чариши, 
балки бошқа кўплаб моддалар, жумладан организмнинг ўзининг баъзи бир хўжайралари 
(масалан, сперматозоидлар, йўқ бўлиб кетаётган хўжайраларнинг антигенлари) ҳам 
чақириши мумкин.
1
Хаитов Р.М. «Иммунология». Дарслик. Қайта ишланган 2- нашр.- Москва, 
ГЭОТАР-Медиа,, 2011. –29: 528 с. 

---

Антиген ролини турли хил инфекцион агентлар (бактериялар, вируслар ва 
бошқалар), бошқа организмларнинг оқсиллар (баъзан полисахаридлар), гельминтлар 
(паразит чувалчанглар) қайта кўчириб ўрнатилган тўқима ҳамда органлар, организм 
хўжайраларидаги ўзгаришлар (мутацияга учраган, ўсма, қариётган ва бошқалар), 
уруғланиш вақтидаги сперма, она эмбриони ва бошқалар бажриб бериши мумкин. 
Бошқача қилиб айтганда, иммунитет организмнинг хўжайрали, оқсилли ҳамда генетик 
геоместазини таъминлаб беради. Шунинг учун уни ҳозирги кунда инсон ва бошқа 
ҳайвонлар организмини тартибга солувчи тизимлардан бири сифатида ўрганилади.
Иммуниттнинг биологик аҳамияти шундаки, у организм ривожланиши жараёнида 
унинг биологик бетакрорлигини (индивидуаллигини) сақлаб, унинг ички муҳити 
ўзгармаслигини ҳамда унинг ичига бегона генетик информация кириб олишидан 
ҳимоясини таъминлаб, доимий равишда танамизда (организмимизда) вжудга келиб 
турувчи потенциал хавфли (ҳалокатли) хўжайралар – мутантларнинг кўпайишининг 
олдини олади. 
Организмнинг ҳимоя тизимлари хилма-хиллиги инсонга инфекцион агентлар 
таъсирига учрамайдиган бўлиши имконини беради.
«Иммунитет» тушунчаси кўпинча инфекцияга, бактерияларга, содда вирусларга 
қаршилиги, улардан организмнинг “ҳимояси” билан боғланади. Бироқ, ҳам социал 
даражада (масалан, асептика, антисептика методлари, инфекция манбааларини йўқ қилиши 
ва бошқа эпидемияга қарши чоралар), ҳам организм (эпителия ва шиллиқ қават ғовлари, 
турга оид юқтирмаслик механизмлари) даражасида инфекциялардан ҳимояланишнинг 
ноиммунитетли усуллари ҳам мавжуд.
Организмнинг иммун ҳимоясининг асосий (таянч) тушунчаси – иммунитет. 
Иммунитетнинг асосий тушунчаси – иммун тизимининг “ёд нарсаларни” идентификация 
қилиши ҳамда “ёд нарсаларга” нисбатан нейтраллаштирувчи ва йўқ қилувчи 
механизмларни қўллаши, айнан – муайян иммун реакцияларини қўллашидир. Иммунитет = 
аниқлаб олиш + патоген ҳамда у томонидан зарарланган тўқималар деструкцияси.
2
