“ kiberxavfsizlik “ fanidan mustaqil ish

Qurilma va ma’lumotlarni ajratish 
Kiritish/chiqarish qurilmalari jarayonlarga ham yakka
(monopol), ham ajratilgan tarzda foydalanish uchun berilishi mumkin.
Bunda OT jarayonlarni hisoblash tizimining boshqa resurslardan

---

foydalanish usullaridan kontrollerlarga ham foydalanishni t a’minlashi
kerak, ya’ni jarayon bajariluvchi nomidan foydalanuvchi yoki
foydalanuvchilar guruhining qurilma ustidan u yoki bu amalni
bajarishga huquqlarini tekshirish. OT faqat ma’lum qurilmadan
foydalanish emas, balki bu qurilma saqlaydigan m a’lumotlarning
ayrim qismlaridan foydalanish ustidan nazorat qilishi mumkin. Diskli
fayllar va kataloglardan foydalanishni nazorat qilish muhim bo‘lgan
qurilmaning yaqqol misolidir. Ohirgi vaqtlarda qurilmadan umumiy
holda birgalikda foydalanish rejimi topshirig‘i zaruriy shart bo‘lib
qolgan. Bitta qurilma vaqtning turli davrlarida ham ajratilgan, ham
yakka rejimlarda ishlashi mumkin. Shunga qaramasdan faqat bitta
rejimda ishlash xos bo‘lgan qurilmalar mavjud, masalan ketma-ket
portlar va alifbo-raqamli terminallar ko‘pincha yakka rejimda
foydalaniladi, disklar esa – birgalikda foydalanish rejimida. Birgalikda
foydalanilgan hollarda, umumiy unumdorlikni oshirish maqsadida OT
turli jarayonlar uchun kiritish/chiqarish amallar ketma -ketligini
optimallashtirishi kerak. Masalan, bir nechta jarayonlarni disk bilan
ma’lumotlar almashinuvida amallar ketma-ketligi shunday tartibga
solish mumkinki, bunda kallaklarni unumsiz xarakatlanish vaqt sarfi
sezilarli kamayadi (bunda ayrim jarayonlar uchun kiritish/chiqarish
amallari ma’lum darajada sekinlashishi mumkin). Qurilmaning
jarayonlar o‘rtasida taqsimlanishida jarayonlar ma’lumotlarini bo‘lish
zarurati paydo bo‘lishi mumkin. Odatda bunday ehtiyoj ketma -ketligi
qurilmalardan birgalikda foydalanish paytida vujudga keladi, chunki
bunday qurilmalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri foydalaniladigan qurilmalardan
farqli ravishda manzillanmaydi. Bunday qurilm aning yaqqol vakili – 
bu printer. Bunday qurilmalar uchun chiqarish ketma -ketligi
topshirig‘i tashkil etiladi, bunda har bir vazifa ma’lumotlarning bo‘lib
bo‘lmaydigan bir qismi, masalan, chop etishga m o‘ljallangan hujjat,

---

shaklida bo‘ladi. Vazifalar ketma-ketligini saqlash uchun spul-fayl
ishlatiladi, u printer va operativ xotiraning tezliklarini
muvofiqlashtiradi, hamda, ma’lumotlarni mantiqiy qismlarga
bo‘linishini tashkil etishga imkon beradi. Ma’lumotlarni spul-fayldagi
o‘zining qismlariga joylashtirib, jarayonlar ularni printerga bir vaqtda
chiqarishi mumkin.