Озода Турмуҳамедова 7 7/7 Л

Соғлик - гўзалликнинг муҳим шарти
Ҳа, аёл гўзаллигини саҳлаш да, сўзси з, унинг соғ- 
лиғи ҳам м уҳим аҳ ам и ятга эга. Зеро, соғлом тан д а- 
гина ҳам м а ж а р а ё н л а р м еъ ёр и д а кечади. Соғлом бў- 
лиш нинг биринчи ш ар ти ҳам тўғри овҳатланиш дир. 
А ввалги м аҳо л ал ар и м и зд а нотўғри овҳатланиш оҳи- 
батида вазн ошиб кетиб, таш ҳ и кўриниш га д ах л ҳи- 
лиш и ҳаҳи да гапирдик. Аммо бу ҳ ал и ҳам м аси эмас. 
Н отўғри овҳатланиш организм иш ф ао л и яти га п утур 
етказад и , тан ада модда алм аш ин уви ж ар аён и н и бу- 
зади. Н ати ж ад а ички органларга ҳ атти ҳ з а р а р етади. 
З а р а р га учраган организм эса секи н -аста ичдан ем и- 
р и л а бош лайди.
Ш ундай экан, китобим изда соғлиҳ ва уни саҳлаш
ҳаҳи да ҳам ҳисҳача тў х тал и б ўтиш ни ж о и з деб бил- 
дик. А ввало, соғлиғимизни ҳим оя ҳилиш им из учун 
организм им изнинг иш ж ар аён и н и ум ум ий кўрин иш да 
бў л са-д а тасав ву р ҳилиш им из керак. Ж у м л ад ан , ор- 
ганизм им из и ш лаш учун ҳувватн и овҳатдан олиш и- 
ни билам из, аммо бу ж а р а ё н ҳандай кечиш ини-чи? 
Келинг, ш у ж ар аён н и м утахасси с си ф ати д а эмас, ў з 
организмининг иш лаш ини билиш га интилган оддий 
ўҳувчи си ф ати д а кўриб чиҳайлик.
Б илам изки , инсон ҳ ар ак а ти м у ш ак л ар ёрдам и да 
ам алга ошади. М у ш аклар эса бунинг учун кучни ис- 
теъ м ол ҳилинаётган овҳат таркибидаги оҳсил, углевод 
ва ёғлардан олади. Ж у м л ад ан , оҳсил одам ҳ у ж а й р а - 
ларининг асосини таш к и л ҳилади. Ш ундан ҳам кў р и -

---

надики, м у ш акл ар м аром ида иш лаш и учун етар л и ч а 
м иқдорда оқсил моддаси истеъм ол қилиниш и керак. 
О қсил таркибига эса 22 та ам инокислота киради. Б у
ам инокислоталар тананинг ҳури л и ш элем ентларидир.
А гар кундали к овқатлан иш рационида 
оҳсил 
етиш м аса, эҳ ти ёж ички органларнинг тў ҳ и м ал ар и - 
даги оҳси ллар эвази га ҳоплана бош лайди. Н ати ж ад а 
организм ў з оҳсилини йўҳотиб, ҳолсизлан иш бош ла- 
нади, м у ш акл ар атр о ф и я га учрайди. Аммо бунда 
озиш алом ати кўринм айди, чунки танадаги ёғ м иҳ- 
дори ўзгарм айди. Ф аҳ ат оҳсил кам айиб кетгани боис 
тер и бўш аш иб, унинг остидаги ёғ осилиб ҳолади ва 
бу танани ж у д а х ун у к ҳилиб кўрсатади. Ш унингдек, 
оҳсил етиш м овчилигида организм кучи камайиб, им - 
м унитет пасайиб кетади. Б у эса организмнинг турли
инф екцион каса л л и к л ар , вирус ва м икроблар ҳ у ж у - 
мига ҳ арш и к ур аш и ш кучи пасайди деганидир.
Б р и тан и ял и к олим лар ў з тад ҳ и ҳ о тл ари н ати ж аси - 
дан ш ундай хулосага келиш дики, организм талаб ҳи- 
л аётган ум умий калорияни нг 20 - 35 ф оизи ни оҳсил 
истеъм ол ҳилиш билан ҳондириш к е р ак экан. Зеро, ёғ 
ва у глеводлар кўпайиб кетгани билан у л а р барибир 
оҳсилга ай ланм айди (аксинча, таркиби да оҳсил м иҳ- 
дори кўп овҳ атл ар истеъм ол ҳилинган бўлса, ортиҳча 
оҳсиллар ёҳҳа ай ланиш и мумкин). Ш унинг учун оҳ- 
силни ф а ҳ а т оҳсилга бой овҳатл ар билангина таъ м и н - 
л аш мумкин, холос. О ҳсилга бой ҳайвон м аҳсу л о тл а- 
ри товуҳ гўш ти, мол гўш ти, балиҳ, товуҳ тухум ининг 
оҳи, творог кабилардир. Ў сим ликлардан эса ловия, 
ёнғоҳ ва донли эки н л ард а оҳсил кўп.
Оҳсил, ш унингдек, организм даги очлик ҳиссини 
ҳам н азор ат ҳилади. М асалан, эр тал аб к и нонуш та 
оҳсилга бой бўлса, у ту ш л и к к ач а очликни ҳў зғатм ай
туради. А ксинча, эртал аб нонуш тага ш ирин лик ей ил- 
са, оч ҳоринга ош ҳозоности бези ж у д а к атта м иҳдор- 
да инсулин иш лаб чиҳаради. Б у ҳ о л ат ҳонда ҳанд
35

---

моддаеи пасайиб кетиш ига олиб келади. Б и р -и к к и
соатдан кейин танада ҳолси злан и ш сези ла бош лай- 
ди, ҳорин очади. Н ати ж ад а ян а овқатланиш га тўғри 
келади ва бу семириб кетиш , модда алм аш инувининг 
бузилиш ига сабаб бўлади.
Х удди ш ундай, эр тал аб нонуш та қ и л м асли к ҳам
ту рган -б и тган и зар ар д и р . М а зк у р ҳ о л атд а қонда 
ш ак ар м иқдори кам ай иб к етад и , оқибатда бош ай - 
ланиш и, ҳол си зл ан и ш каби нохуш ҳ о л а т л а р келиб 
чиқади, очлик ҳисси куч аяд и . Н а т и ж а д а ту ш л и к д а 
кер аги д ан ортиқ овқат ейилади. Б у ҳ ам сем ириб к е - 
тиш га сабаб бўлади. Ш унинг у ч у н кунни оқсилга бой 
нонуш та билан бош лаш керак . М асалан, п и ш и р и л - 
ган ёки ом лет ҳ олида ту х у м и стеъ м о л қ и л и ш кўпроқ 
тав си я қилинади. Б у н д ай таом т у ш л и к к ач а одамни 
тў қ тутади.
Т уш л и кд а оқсил ва углеводларга бой бўлган кучли 
овқатларн и ҳам истеъм ол қили ш мумкин. С абзавот ва 
м евал ар қан ча кўп и стеъм ол қилинса, ш унча яхш и. 
Ч ун ки у л ар к л етчатк ага бой бўлиб, организм даги 
ш лак л арн и йўқотади, ичакни тозалаб, унинг иш ф а - 
олиятига иж обий та ъ с и р қилади, пери стал ьти кан и
яхш илайди. С абзавот ва м ев ал ар орқали истеъм ол 
қилинган к л ет ч а тк а л а р к ал о р и яси ж у д а кам бўлгани 
боис сем иртириб юбормайди.
О рганизм учун ўта м уҳим бўлган ян а бир модда 
сувдир. Сув организмни нам лаб туради, ш лак л ар н и
ҳайдайди. Сув етиш м аганида организм заҳ ар л ан а 
боради. Ш л ак л ар кўпайиб кетиб, ч иқари ш орган ла- 
ри суст иш лайди. М утахасси сларни нг айтиш ича, ор- 
ганизм бир сутка давом ида 2 - 2,5 л и тр сув билан 
таъ м и н лан и ш и керак. Б у м иқдордаги сувни то за ҳол- 
д а бўлм аса ҳам, компот, ҳ ў л м евалар, чой, м инерал 
ичим ликлар орқали и стеъм ол қилса бўлади. А йниқса, 
қ ар и ли к ал о м атл ар и к у зат и л а ё тга н п айтда модда а л - 
м аш инуви б узила бош лайди, ҳ у ж а й р ал ар га нам лик
.40

---

етиш маганлиги учун тер и қуруқш аб, тер и остидаги 
коллаген моддаси кам айиб кетади. Н ати ж ад а аж и н - 
л ар пайдо бўлиб, аста-сек и н ч у қу рлаш и б боради. 
Т ери да ҳ у ж ай р а л ар тўлиб, тар ан г туриш и учун сув- 
ни кўпроқ ичиш га ўрганиш керак.
Соғлиҳҳа энг кўп эътибор берувчи соҳа в ак и л л а - 
ридан бири спортчилардир. Ч ун ки тана ў та соғлом 
бўлмаса, юҳори ж исм оний к ў р сатк и ч л ар га эриш иш
имконсиз. Ш у сабаб у л а р ўзл ар и н и н г овқатлан иш
рационларига ж у д а к ат т а эътибор бериш ади, у л а р - 
нинг меню сида оцсилга бой таом лар кўпрок бўлади. 
Сабаби, бунаца овц атлар т е з тў й д и ради ва очлик 
ҳисси безовта ҳилмайди. М уш акларнинг оҳсил билан 
ях ш и таъ м и нлан иш и н ати ж аси д а м аш ҳлар ҳам тезд а 
ў з н ати ж аси н и беради.
С портчилар рационида ёғ ва углеводлар кам бўла- 
ди. Б ун д ан бехабар ҳолда ў зл ар и ч а спорт билан 
ш уғулланиб озм оҳчи б ўлганлар овҳат рационига э ъ - 
тибор бермай, чар чаган д а яхш и овҳатлан иш кер ак
деган ўй д а м аш ҳдан сўнг ёғли овҳатларн и паҳҳос 
туш и р авери ш ад и . Н ати ж а д а ҳ ар ҳанча м аш ҳ ҳи лса- 
л ар ҳам о зм аётган л ари д ан нолиб ю риш ади. А слида, 
бунинг сабаби оддий - м аш ҳлар м у ш акл ар га таъ си р
к и л са-д а, тан адаги ёғни йўҳота олмайди. О ҳибатда 
м у ш ак л ар ҳ ан ч ал и к ривож ланм асин, ёғ барибир оси- 
либ т у р авер ад и . Ш у боис ҳоматни чиройли ҳилиш , 
ҳоринни й ўҳоти ш у ч у н м аш к ҳилади ганлар ҳам
оц-
силга бой, тар к и б и д а ёғ ва углеводлар кам овҳатлар 
и стеъм о л ҳи л и ш га эъ ти б о р б ериш лари керак.
Ш унингдек, о рти ҳч а ёғдан халос бўлиш га у р и н а- 
ётган лар га к ал ь ц и й м оддасига бой ко ктей л л ар тавси я 
этилади. М асалан , сп ор тч и л ар рационида кўп у ч р ай - 
диган к о к т е й л л а р д а н бири 1 л и тр сутга 200 гр, яъ н и
бир п ач к а творогни я хш и лаб ар ал аш ти р и б т а й ё р л а - 
нади ва у ку н и бўйи ичиб ю рилади. Б у ж у д а яхш и 
н а ти ж а беради.
37

---

Семириб кетган одам ларнинг билиб-билм ай ҳ ар
хил п а р ҳ езл ар га ўти ри ш лари , очлик эъ лон ҳ и л и ш л а- 
ри ҳам яхш и эмас. Ч ун ки бу у су л л ар организм учун 
стресс ҳисобланади. Ш у боис энг яхш и си чиройли бир 
реж им га кириб олиш дир. Я ъни эр тал аб ки нонуш та 
оҳсилга бой ва тўйим ли бўлиш и керак. К ун бўйи мева 
ва сабзавотларн и кўпроҳ и стеъм ол ҳилиш , туш ли кд а 
эса кучлироҳ, оҳсилга бой овҳат ва сал ат л ар ейиш
м аҳсадга мувофиҳ. Сув ичиб ю риш ни ҳам унутм асли к 
керак. К ечҳурунги овҳатга кал ор и яси кам сал ат л ар
тавси я этилади. О згина очлик сезилганидан кейинги- 
на ётиш га од атлани лса ҳам яхш и.
Спорт м аш ҳларин и эса бадандан тер ҳуйилиб к ет- 
гунича ҳилиш керак. Ш унда организм ў з ёғ з а х и р а - 
лари н и и ш л ата бош лайди ва вазннинг кам ай иш и ж а - 
р аён и ях ш и кечади.