|
шакли
Афзалликлари
Камчиликлари
Якка
тадбиркорлик
•
Яхши
касбий
сифатларга
эга
одамга
ўзига
зарур
иш
ҳақи
билан
таъминлаш
,
ишга
жойлашиш
муаммосини
ҳал
қилиш
имконини
беради
;
•
Осон
ва
арзон
рўйхатдан
ўтказилади
;
•
Давлат
бошқаруви
кам
;
•
Кўп
миқдордаги
бухгалтерия
ҳужжатларини
юритиш
талаб
этилмайди
;
•
Мослашувчанлик
,
тезкор
қарор
қабул
қилиш
имконияти
.
•
Хўжалик
субъектининг
мавжудлик
вақти
жисмоний
шахс
умри
билан
чекланган
;
•
Бизнес
миқёси
чекланганлиги
учун
бошланғич
сармояни
тўплаш
қийин
;
•
“
Расмий
”
бизнес
вакилларидан
ҳеч
ким
бундай
ишга
жиддий
равишда
сармоя
киритишни
ҳоҳламайди
;
•
Кредит
ресурсларини
олиш
чекланган
;
•
Агар
сиз
қарзга
пул
олсангиз
,
сизнинг
мулкингиз
хавф
остида
қолади
;
•
Тадбиркорликнинг
барча
муаммоларини
бажариш
қийин
;
дам
олиш
куни
,
касаллик
варақаси
,
ижтимоий
тўловлар
билан
боғлиқ
муаммолар
.
Бизнес
ва
тадбиркорлик
асослари
Ўзбекистон
-
Швейцария
“
Касбий
кўникмаларни
ривожлантириш
”
лойиҳаси
(II-
босқич
)
39
Хусусий
корхона
•
Бизнесни
бошқаришнинг
соддалиги
;
•
Таъсис
ҳужжатларини
тайёрлаш
(
фақат
низом
)
ва
корхонани
давлат
томонидан
расмийлаштириш
(
рўйхатдан
ўтказиш
)
ниҳоятда
соддалаштирилган
;
•
Низом
фондининг
миқёси
корхона
эгаси
томонидан
белгиланади
;
•
Ишчиларни
ёллаб
ишлатиш
имконияти
мавжуд
;
•
Фойда
солиқ
ва
бошқа
мажбурий
тўловлар
тўлангач
мулк
эгаси
ихтиёрига
келиб
тушади
ва
солиққа
тортилмайди
.
•
Таъсисчи
ўз
корхонасининг
масъулиятига
(
жавобгарлигига
)
унга
тегишли
мулк
билан
жавобгар
ҳисобланади
.
Масъулияти
чекланган
жамият
(
МЧЖ
)
•
Ҳар
бир
қатнашчининг
моддий
жавобгарлиги
жамиятнинг
Низом
фондига
қўшган
суммаси
билан
чекланади
;
•
Низом
фондининг
энг
кичик
ўлчами
50
МҲТМЎ
(
меҳнатга
ҳақ
тўлашнинг
минимал
ўлчами
)
га
тенг
;
•
Бизнесни
ёлланма
ижрочи
директор
ёрдамида
бошқариш
имконияти
мавжуд
.
•
Кредитлаш
ва
битимлар
тузиш
имкониятининг
чекланганлиги
(
жавобгарлик
корхона
Низом
фонди
ўлчами
билан
белгиланади
).
Шуни
таъкидлаш
жоизки
2009
йилнинг
1
январидан
акциядорлик
жамиятлари
Низом
фондининг
400
минг
АҚШ
долларига
эквивалент
суммада
белгиланиши
корхонанинг
бу
ташкилий
-
ҳуқуқий
шаклини
,
кўплаб
потенциал
тадбиркорлар
учун
,
ўз
бизнесини
тузишда
чеклаб
қўяди
.
Шунинг
учун
бизнесни
ташкил
этишнинг
бу
шаклини
биз
кўриб
чиқмаймиз
.
Бизнес
ва
тадбиркорлик
асослари
Ўзбекистон
-
Швейцария
“
Касбий
кўникмаларни
ривожлантириш
”
лойиҳаси
(II-
босқич
)
40
3.3.
Кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорлик
Бундан
ташқари
,
мулкчилик
шаклига
қараб
корхоналар
қуйидаги
турларга
бўлинади
:
•
Жисмоний
шахсларнинг
хусусий
мулкига
асосланган
;
•
Ширкат
(
жамоа
)
мулкига
асосланган
хўжалик
ва
ҳамкорлик
жамиятлари
,
жамоат
ва
диний
ташкилотларгатегишли
жамоа
,
оила
,
маҳалла
корхоналари
,
ишлаб
чиқариш
ширкатлари
(
кооперативлари
)
ва
бошқа
шаклдаги
жамоа
мулкчилигига
асосланган
корхоналар
;
•
Давлат
мулкчилигига
асосланган
–
давлат
республика
корхоналари
,
Қорақолпоғистон
Республикасининг
давлат
кархоналари
,
давлат
вилоятлараро
,
туманлараро
,
туман
,
шаҳар
ва
бошқа
турдаги
кохоналар
;
•
Аралаш
мулкчилик
шаклига
асосланган
–
давлатлараро
,
қўшма
ва
бошқа
турли
мулкчилик
шаклидаги
тўла
ва
улушли
иштирокка
асосланган
корхоналар
.
Кичик
ва
ўрта
бизнес
бутун
дунёда
алоҳида
мақамга
ва
имтиёзга
эга
.
Бундай
вазият
шу
билан
изоҳланадики
,
бу
соха
турли
мамлакатларнинг
иқтисодиётида
сезиларли
рол
ўйнайди
.
Шу
билан
бир
қаторда
у
ташқи
омил
таъсирларига
берилувчан
ва
кам
ҳимояланган
.
Шунинг
учун
деярли
барча
давлатларнинг
ҳукуматлари
иқтисодиётнинг
ушбу
секторига
нисбатан
ўзига
хос
,
махсус
сиёсатни
олиб
борадилар
.
Ўзбекистон
ҳам
бундан
мустасно
эмас
.
Тўғри
,
бошқа
давлатлардан
фарқли
ўлароқ
ўрта
бизнес
тушунчаси
қўлланилмайди
,
шу
билан
бир
қаторда
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорликни
қўллаб
-
қувватлаш
бизда
давлат
ривожланишининг
эътиборли
йўналиш
ҳисобланади
.
Кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорлик
субъектларига
Ўзбекистонда
қуйидагилар
киради
:
•
Якка
тадбиркорлар
.
•
Микрофирмалар
.
Улардаги
ишлаб
чиқариш
соҳасидаги
банд
ишчи
,
ходимлар
сони
йилига
ўртача
20
кишидан
,
ноишлаб
чиқариш
ва
хизмат
кўрсатиш
соҳасида
10
кишидан
,
улгуржи
,
чакана
савдо
ва
умумий
овқатланишда
5
кишидан
ортмайди
.
Шуни
билиш
муҳимки
,
Ўзбекистонда
тадбиркорликнинг
ўзига
хос
шакли
кўзга
ташланади
– “
Кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорлик
”.
Тадбиркорликнинг
бу
субъектлари
ўзига
хос
мақом
,
имтиёз
ва
преференцияларга
эга
.
Кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорлик
субъектлари
деганда
белгиланган
тартибда
қайддан
ўтказилган
ва
маълум
талабларга
жавоб
берувчи
юридик
ҳамда
жисмоний
шахслар
тушунилади
.
Бизнес
ва
тадбиркорлик
асослари
Ўзбекистон
-
Швейцария
“
Касбий
кўникмаларни
ривожлантириш
”
лойиҳаси
(II-
босқич
)
41
Кичик
корхоналарнинг
қуйидаги
соҳаларида
банд
бўлган
йиллик
ўртача
ишчи
,
ходимларнинг
сони
:
•
Енгил
ва
озиқ
-
овқат
саноати
,
металларга
ишлов
бериш
ва
приборсозлик
,
ёғочга
ишлов
бериш
,
мебель
саноати
ва
қурилиш
материаллари
саноатида
10
кишидан
ортмайди
;
•
Машинасозлик
,
металлургия
,
ёқилғи
-
энергетика
ва
кимё
саноати
,
қишлоқ
хўжалик
маҳсулотларини
ишлаб
чиқариш
ва
қайта
ишлаш
,
қурилиш
ва
бошқа
саноат
ишлаб
чиқариш
соҳаларида
50
кишидан
ортмайди
;
•
Фан
,
илмий
хизмат
кўрсатиш
,
транспорт
,
алоқа
,
хизмат
кўрсатиш
(
суғурта
компанияларидан
ташқари
)
соҳаси
,
савдо
ва
умумий
овқатланиш
ҳамда
бошқа
ноишлаб
чиқариш
соҳасида
25
кишидан
ортмайди
.
3.4.
Бизнеснинг
қандай
шаклини
танлаш
керак
?
Кўп
ҳолларда
ўз
фаолиятини
энди
бошлаган
тадбиркорларга
бизнес
учун
ташкилий
-
ҳуқуқий
шаклни
мутаҳассиснинг
маслаҳатисиз
танлаш
жуда
мураккаб
ҳисобланади
.
Бироқ
оҳирги
қарорни
ўзингиз
қабул
қиласиз
.
Бунинг
учун
албатта
ҳаммасини
,
бизнес
шаклининг
ҳар
бир
ижобий
ва
салбий
томонларини
яхши
ўйлаб
кўриш
керак
.
Бизнеснинг
ташкилий
-
ҳуқуқий
шаклини
танлашда
,
сиз
режалаштирилаётган
бизнес
кўлами
ва
тури
,
ҳар
бир
хукукий
шаклнинг
ўзига
хос
хусусиятларида
,
ҳамкорларингиз
сони
ва
уларнинг
ҳар
бирини
жавобгарлик
даражаси
,
қонун
билан
белгиланган
Низом
фондлари
,
сиз
эга
бўлган
сармоя
ва
кўплаб
бошқа
нарсаларни
инобатга
олишингиз
керак
.
Масалан
,
сизга
сармоя
керак
бўлиб
қолди
ва
сиз
қарз
олдингиз
.
Компания
қарзлари
учун
ўзингизнинг
масъулиятингизни
чеклашингиз
мумкин
.
Гоҳо
бу
бизнес
очишдаги
кам
сармоя
ҳамда
расмийлаштириш
(
рўйхатдан
ўтказиш
)
нинг
соддалаштирилган
шаклига
нисбатан
қулай
ҳамда
муҳим
.
Агар
сиз
бизнес
ишини
йўлга
қўлга
қўймоқчи
ҳамда
кичик
бизнес
ва
тадбиркорлик
категориясида
ишламоқчи
бўлсангиз
,
сиз
солиққа
тортиш
ва
ҳисобот
юритишнинг
соддалаштирилган
тизими
,
кўплаб
имтиёзлардан
фойдаланиш
имкониятига
эга
бўласиз
ва
фақат
беш
йилда
бир
бўладиган
режалаштирилган
текширишларга
тортиласиз
.
Do'stlaringiz bilan baham: |
