Nashriyot-matbaa ijodiy uyi toshkent-2020 (2- qism) „O‘qituvchi

uyumi
fikrlarni tartiblaydi 
va tiniqlashtiradi. San’at haqidagi kitoblar esa 
hasratda qolish
his sini uyg‘otadi. 
Kitob nafaqat bilim va dunyoqarashni o‘stirishda, balki ruhiya timizda muvo
-
zanat o‘rnatishda ham 
nafli
ekanini anglagandirsiz?

(„Kutubxona“ telegram kanalidan)
 Tavsiya etilgan so‘zlar: davolash, eshitganmisiz, tavsiya, duch, yo‘l, 
to‘satdan, mazmun, faol, kuchaytiradi, tarixiy, hayot, to‘plam, hayrat, foydali.
http://eduportal.uz

---

27

8.2- mashq.
Nuqtalar o‘rni ga qavs ichidagi so‘zlardan mo sini tanlang.
1. Muhammad ibn Muso al-Xorazmiyning „Al-jabr va al-muqobala“ kitobi 
atigi 80 betdan iborat, ammo bu kitobning dovrug‘i … (asir, asr)lar osha bu
-
tun jahonga … (taralgan, yoyilgan, tarqalgan). 2. Londondagi birinchi … (yurt, 
xalq) kutubxonasining asoschisi S. Fenkorning talabi bilan kitob varaqlarini 
buklagan kishilarga nisbatan jazo chorasi qo‘llangan: aybdorlar jazolangan yoki 
7 yil qamoqqa … ( amr, hukm, qaror) qilingan. 3. Kitobdan o‘zingizga yoqqan vo -
qea … (hayoli, xayoli ) bilan oz muddat bo‘lsa-da, yashab ko‘rganmisiz? 
(A.Muxtor)
4. Bir … (qayta, marta, qur) o‘qiladigan kitobning hozirgi kuni bor, takror-takror 
o‘qiladigan asarning … (yoriq, yorug‘) kelajagi bor. 
(A.Dyuma) 
5. Abu Rayhon 
Beruniy yozgan 150 ta kitobning 70 tasi … (astronomiya, falakiyot, ilmi nujum)-
ga, 20 tasi matematikaga, 12 tasi geografiya va geodeziyaga, 4 tasi kartografiyaga, 
3 tasi ob-havo masalalariga, 3 tasi minerologiyaga, 1 tasi fizikaga, 1 tasi dorishunos
-
likka, 15 tasi … (tarix, o‘tmish, qadim)shunoslik va etnografiyaga, 4 tasi falsafaga 
va 18 tasi adabiyotga … (ato etilgan, bag‘ishlangan, baxsh etilgan). 
(U. Karimov)
6. Rimning mashhur shoiri Franchesko Petrarka (1304 –1374)ning izzat-ikromini 
shu darajada joyiga qo‘yishganki, u o‘z sayohati davomida … (asl, asil) muxlis
-
laridan biri bo‘lgan zargarning uyida bir kecha … (uxlagach, dam olgach, tuna
-
gach), xonadon sohibi shu xonaning devoriga oltin suvini yuritib chiqqan ekan. 
7. Kopernikning 40 yil davomida yozgan „Sayyoralarning quyosh tevaragida 
aylanishi“ nomli kitobida keltirilgan … (dalil, dadil)lar bugungi nazariyotchilar 
uchun haqiqiy maktab bo‘ldi. 8. Markaziy Osiyo hududidagi dastlabki kutubxona 
eramiz ning uchinchi asrida … (azim, azm) Xorazmda … (vujudga kelgan, paydo 
bo‘lgan, hosil bo‘lgan).
8.3- mashq.
Berilgan so‘zlardan foydalanib, gaplar tuzing va 
„Go‘zal bitiklar“
tan-
lovida qatnashing.
Afsona bo‘lmoq, hayratlanarli, samimiyat, latif, to‘lqinlanmoq, fusunkor.
Nazariy matn
Nutqda so‘zlarni noo‘rin qo‘llash holatlari uchraydi. So‘zlarni anglash, 
farqlash, tanlash va qo‘llash bilim va farosatni talab qiladi. O‘rinli va noo‘rin 
qo‘llashni aniqlash uchun ham bilim, farosat va mantiqiy tafakkur taqozo etila
-
di. Masalan, nutqda „
Kechirasiz, mening joyimga o‘tirib olibsiz
“ gapida 
o‘tirib 
olmoq
so‘zi, „
Ikki kishi talashib qolishibdi
“ jumlasida
talashmoq
so‘zlari 
noo‘rin qo‘llangan. Ular o‘rniga gaplarni „
Kechirasiz, bu joyni men band qil-
gan edim
“, „
Ular tortishib qolishibdi“
deyish farosatdan darak beradi. 
http://eduportal.uz

---

28